دنیپر

رودخانه دنیپر (Dnieper) یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین رودخانه‌های اروپای شرقی است که از روسیه سرچشمه گرفته و از بلاروس و اوکراین عبور کرده و در نهایت به دریای سیاه می‌ریزد. این رودخانه با طول تقریبی ۲٬۲۸۵ کیلومتر، چهارمین رودخانه طولانی در اروپا پس از ولگا، دانوب و اورال محسوب می‌شود

این رودخانه به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود: بخش بالایی که از تپه‌های والدای در روسیه آغاز می‌شود، بخش میانه که از کی‌یف در اوکراین عبور می‌کند، و بخش پایینی که از زاپروژیا تا دهانه رودخانه در دریای سیاه ادامه دارد. این رود با مساحت حوضه آبریز بیش از ۵۰۴٬۰۰۰ کیلومتر مربع، منابع آبی و زیستی فراوانی را در کشورهای عبوری تأمین می‌کند.

در دوران باستان، رود دنیپر بخشی از مسیر تجاری جاده کهربا بود و در قرون وسطی به عنوان مرز طبیعی میان سرزمین‌های مختلف عمل می‌کرد. در دوران شوروی، این رودخانه به دلیل ساخت سدهای بزرگ و نیروگاه‌های هیدروالکتریکی، نقش مهمی در تأمین انرژی و کشاورزی ایفا کرد. در سال ۱۹۸۶، فاجعه چرنوبیل در رودخانه پریپیات، یکی از شاخه‌های دنیپر، رخ داد که پیامدهای زیست‌محیطی و انسانی گسترده‌ای به همراه داشت.

در دوران معاصر، رود دنیپر همچنان به عنوان یک مسیر مهم کشتیرانی و منبع تأمین آب در اوکراین و بلاروس شناخته می‌شود. با این حال، در جنگ‌ها و بحران‌های اخیر، این رودخانه به عنوان یک خط دفاعی و مرز طبیعی در درگیری‌های نظامی مورد استفاده قرار گرفته است. به عنوان مثال، در جنگ روسیه و اوکراین، تخریب سد کاخوفکا در ژوئن ۲۰۲۳ باعث سیلاب‌های گسترده و آلودگی رودخانه با فلزات سنگین شد که تهدیدی جدی برای محیط زیست و جوامع محلی به همراه داشت.

لغت نامه دهخدا

دنیپر. [ دِ ی ِ پ ِ ] ( اِخ ) رودی در اروپای روسی و در قدیم موسوم به بوریستنی که پس از طی 1950هزار گز مسافت در دریای سیاه می ریزد. ( ناظم الاطباء ). نام باستانی بوروستنس، رودی به طول 228هزارگز، یکی از طویلترین رودهای اروپا در روسیه شوروی است، از ارتفاعات والدای در غرب مسکو سرچشمه می گیرد و عموماً به طرف جنوب جاری شده از اسمولنسک و روسیه سفید می گذرد و وارد اوکرائین میگردد، و پس از عبور از کیف، دنیپروپتروفسک زاپاروژبه ( محل سد دنیپروگس )، نیکوپول، و خرسون، به دریای سیاه می ریزد. بعد از ساختن سد دنیپروگس تقریباً تمامش قابل کشتیرانی شده است و به وسیله کانال با بوگ غربی مرتبط است. در قرون 9 تا 11 م. از راههای تجارتی اسلاوها و روم شرقی بود. ( از دایرةالمعارف فارسی ).

فرهنگ فارسی

شطی در روسیه سفید و اوکرانی که در نجد والدائی سرچشمه میگیرد و پس از ورود رودهای پریپت و دسنا در آن عاقبت ببحر اسود میریزد. طول ۱۹۵٠ کیلومتر. نام قدیم آن بوریستن بود.

دانشنامه آزاد فارسی

دنیپِر (Dnieper)
(به یونانی: بوریسْتِنِس) رودی به طول ۲,۲۵۰ کیلومتر. از ارتفاعات والدای در غرب مسکو، و در ناحیۀ اسمولنسک در فدراسیون روسیه سرچشمه می گیرد و با گذر از روسیۀ سفید (بلاروس) و اوکراین به سمت جنوب جریان می یابد و نزدیک خرسون به دریای سیاه می ریزد سومین رود بزرگ اروپا (پس از ولگا و دانوب) است. ریزابه های اصلی آن عبارت اند از بِرِزینا و پریپیات در کرانههای غربی و سوش و دیسنا در شرق. دنیپر رودی در زمین های پست با درهّ ای پهناور است که جریان کندی دارد، اما در بهار سیلابی می شود و از دسامبر تا مارس یا آوریل یخ می بندد. با احداث سّد دِنیپْروگِس، جریان های تند آب بین دنیپروپتروفسک و زاپاریژیه مهار شده است. دنیپر در مسیر پرپیچ و خم خود از مناطق جنگلی اسمولنسک می گذرد و وارد روسیۀ سفید می شود. در این جا، ذخایر فسفات و زغال سنگ وجود دارد و سیب زمینی و پنبه کشت می شود. در بخش پایینی خود، از استپ پُر درخت اوکراین با منابع غنی سنگ آهن و منگنز می گذرد و مزارع گندم، چغندرقند و پنبۀ آن را آبیاری می کند. دنیپر از دوروگوبوژ تا طول ۲هزار کیلومتر قابل کشتی رانی است. مواد معدنی، مصالح ساختمانی و الوار ازجمله کالاهای اصلی است که از این رود جا به جا می شود. موادی که به بخش علیای رود حمل می شوند عبارت اند از غلات، فرآورده های نفتی و زغال سنگ. کیف، دنیپروپتروفسک، زاپاریژیه، و خرسون بندرهای اصلی آن به شمار می روند. چندین نیروگاه برقابی در طول این رود احداث شده است. در قرون وسطا، این رود بخشی از راه اصلی تجارت بین اسکاندیناوی و بیزانس بوده و نقش بزرگی در تاریخ کیِف روس داشته است. نواحی میانی و جنوبی آن محل سنتی زندگی قزاق های اوکراین بوده است.

جمله سازی با دنیپر

آن‌ها عمدتاً توسط زنان در منطقهٔ میانی رودخانهٔ دنیپر، از جمله مناطق کرانهٔ -چپ و استپ، پوشیده می‌شدند، اما اوچیپوک در سایر مناطق اوکراین نیز استفاده می‌شد. گمان می‌رود که در دورهٔ هتمانات به‌وجود آمده باشد. ویژگی‌های خاص اوچیپوک از منطقه‌ای به منطقهٔ دیگر متفاوت بود.
این شهر در روزگار شوروی یک «شهر مهندسی» بود و این امر تأثیر بدی بر روی محیط زیست آن گذاشت. دگرگونی اوکراین به سوی اقتصاد بازاری از این نگرانی زیست‌محیطی کاسته‌است. گرچه زاپوریژیا شهر چندان جذابی به‌شمار نمی‌آید ولی کشتی‌های گردشی رودخانه دنیپر برای بازدید گردشگران از جزیره خورتیتسیا در این شهر نیز توقف می‌کنند.
ولگا، دائوگاوا (دوینای غربی) لوات، مستا، سیاس و دنیپر و دیگر رودخانه‌های این ناحیه از همین تپه سرچشمه می‌گیرند. این منطقه در نتیجه تقسیم شده است بین زهکشی حوضه‌های آبی دریای خزر (ولگا)، دریای سیاه (دنیپر) و دریای بالتیک (مستا و لوات از طریق وولخوف این سیاس از طریق دریاچه لادوگا و رود نوا و دائوگاوا).
بالت‌ها قبیله‌هایی هندواروپایی بودند که در کرانه‌های جنوب خاوری دریای بالتیک و در شمال رودهای دنیپر و دائوگاوا و کرانه‌های خاوری رود ویستولا می‌زیستند. به دلیل ساختار گیتاشناسانهٔ محل استقرار بالت‌ها که پوشیده از مرداب‌ها و دریاچه‌ها بوده‌است، این مردمان به نوعی انزوای جغرافیایی دچار شدند که سبب‌شده‌است که برخی ویژگی‌های زبان نخستین هندواروپایی در نزدشان باقی‌ بماند.
ایوان سوم ("بزرگ") در طول سلطنت ۴۳ ساله خود، دولت را بیشتر مستحکم کرد و علیه قدرت اصلی رقیب باقی مانده خود، دوک‌نشین بزرگ لیتوانی مبارزه و تا سال ۱۵۰۳، قلمروی خود را سه برابر کرد. جانشین ایوان، واسیلی سوم نیز از موفقیت نظامی برخوردار بود و اسمولنسک را در سال ۱۵۱۲ از لیتوانی به دست آورد و مرزهای مسکووی را تا دنیپر پیش برد. پسر واسیلی، ایوان چهارم ("مخوف") در سال ۱۵۴۷ تاجگذاری کرد.