دهی

این واژه در زبان فارسی دارای تلفظ‌ها، معانی و ریشه‌های متفاوتی است که در منابع لغوی به‌تفصیل به آن پرداخته‌شده است. در تلفظ نخست [دِ]، این واژه به‌صورت حاصل‌مصدر از مادهٔ مضارع ده، از فعل دادن تشکیل شده و همواره در قالب ترکیب‌هایی مانند فرماندهی، ناندهی و روزی‌دهی به‌کار می‌رود. این شکل از واژه بیانگر مفهوم عمل دادن یا بخشیدن است و در ساختارهای دستوری فارسی نقش مهمی ایفا می‌کند. در تلفظ دوم [دَهْیْ]، ریشه‌ای عربی دارد و به‌صورت مصدر به معنای زیرک گردیدن، تیزهوش شدن یا بلایی به کسی رساندن به‌کار می‌رود. همچنین به‌صورت اسم مصدر، بر دارا بودن کیفیت‌هایی چون زیرکی، کاردانی و تیزفهمی دلالت دارد. صفت نسبی دهی در این کاربرد، برای توصیف فردی هوشمند و باکیاست به‌کار می‌رود که جمع‌های آن به‌صورت دهاة و دهون ذکرشده است. در کاربرد سوم [دِ]، به‌صورت صفت نسبی منسوب به ده معنا می‌یابد و به امور مربوط به روستا یا افراد ساکن در آن اشاره دارد. این معنا در متون کلاسیک فارسی نیز به‌چشم می‌خورد؛ چنان‌که سعدی در بوستان و ناصرخسرو در دیوان خود از این واژه در اشاره به زندگی و ویژگی‌های روستایی استفاده کرده‌اند و بر غنای ادبی و معنایی آن افزوده‌اند.