نوار قلب

الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG) نموداری است که تغییرات پتانسیل الکتریکی ناشی از تحریک عضله قلب را در طول زمان نشان می‌دهد. این نمودار که به نوار قلب نیز معروف است، از دستگاه الکتروکاردیوگراف ثبت می‌شود و بازه‌های امواج آن، مراحل مختلف تحریکات قلبی را نمایان می‌سازد. هر چرخه قلبی در نوار قلب معمولاً شامل سه موج اصلی است: موج P که نمایانگر فعالیت الکتریکی دهلیزها، مجموعه امواج QRS که پیش از فعالیت الکتریکی بطن‌ها ظاهر می‌شود، و موج T که به استراحت بطن‌ها اشاره دارد.

در ابتدای چرخه قلبی، هر دو دهلیز و بطن قلب در حالت استراحت قرار دارند. خون تیره، که از طریق سیاهرگ‌های اجوف فوقانی و تحتانی وارد دهلیز راست می‌شود، به دلیل نیروی جاذبه از طریق دریچه‌های دهلیزی-بطنی که پیش از آن باز شده‌اند، به درون بطن‌ها جریان یافته و آن‌ها را تا حدی پر می‌کند. برای تخلیه کامل خون از دهلیزها به بطن‌ها، انقباض دهلیزی ضروری است. این انقباض با انتشار پیام الکتریکی از بافت گرهی آغاز می‌شود؛ کانون اصلی تولید این پیام، گره سینوسی-دهلیزی (SA node) است که در دیواره دهلیز راست قرار دارد. پیام انقباضی از گره SA از طریق مسیرهای هدایتی در دهلیز راست منتشر شده و به گره دهلیزی-بطنی (AV node) می‌رسد.

در حین انتقال پیام از گره SA به گره AV، میومتر قلب در مسیر هدایت، منقبض شده و این انقباض در سراسر دهلیز راست و سپس دهلیز چپ انتشار می‌یابد. نکته حائز اهمیت این است که بافت پیوندی عایق بین دهلیزها و بطن‌ها، از انتقال مستقیم پیام الکتریکی از دهلیزها به بطن‌ها جلوگیری می‌کند و هدایت را تنها از طریق بافت گرهی که از این عایق عبور می‌کند، میسر می‌سازد. این جداسازی الکتریکی برای جلوگیری از انقباض همزمان دهلیزها و بطن‌ها و حفظ کارایی پمپاژ قلب، حیاتی است. پس از انتشار کامل پیام انقباضی در سراسر دهلیزها، موج P در نوار قلب ثبت می‌شود و بلافاصله پس از آن، دوره استراحت عمومی قلب که حدود ۰.۴ ثانیه به طول می‌انجامد، سپری می‌شود.