ترکیب «اگر نه» در زبان فارسی از دو واژه ساده ساخته شده است: «اگر» به معنای در صورتی که، چنانچه و «نه» به معنای نفی یا انکار. هنگامی که این دو واژه در کنار هم قرار می‌گیرند، ترکیب آنها معنای شرطی و تقابلی پیدا می‌کند؛ یعنی به‌طور کلی مفهوم آن «در غیر این صورت»، «وگرنه» یا «در صورت نبود آن شرط» است. این ترکیب در گفتار و نوشتار فارسی کاربرد بسیار دارد و برای بیان نتیجه‌ای مخالف یا پیامدی ناگوار در صورت برآورده‌نشدن یک شرط به کار می‌رود.
برای نمونه در جمله «درس بخوان، اگر نه قبول نمی‌شوی»، عبارت «اگر نه» نشان می‌دهد که قبولی مشروط به درس‌خواندن است، و در غیر این صورت، نتیجه منفی رخ خواهد داد. گاهی نیز این ترکیب در گفت‌وگوهای روزمره به صورت کوتاه‌تر و طبیعی‌تر، مانند «وگرنه»، به کار می‌رود: «برو زودتر بخواب، وگرنه فردا خسته‌ای». در متون ادبی و رسمی‌تر، «اگر نه» جایگاه خود را به شکل‌های متنوعی از جمله «اگر چنین نکنی»، «در غیر این صورت» یا «الاّ» داده است.
از دیدگاه معنایی و کاربردی، این ترکیب ابزاری برای ایجاد رابطه علت و معلول یا شرط و نتیجه در جمله است. این ترکیب کمک می‌کند تا گوینده بتواند با بیانی کوتاه، مفهومی منطقی و هشداردهنده منتقل کند. در شعر و نثر فارسی نیز، از آن گاه برای تأکید یا تقابل استفاده می‌شود.