لغت نامه دهخدا
حافظیه. [ ف ِ ظی ی َ ] ( اِخ ) نام مزار خواجه حافظ شیرازی در شیراز است. میر علی شیر نوائی درباره مولانا محمد معمائی صدراعظم بابرمیرزا گوید: در ایام مکنت خود در شیراز بر سر تربت خواجه حافظ گنبد ساخت ، و بابرمیرزا را در آن گنبد ضیافت کرد، اما یکی از خوش طبعان شیراز بجانبی که نظر میرزا افتد این بیت نوشته بود:
اگرچه جمله اوقاف شهر غارت کرد
خداش خیر دهاد آنکه این عمارت کرد.
میرزا خوانده و در آن باب بسیار مطایبه کردند و من این نقل را از خودش شنیده ام و با فقیر الفتی داشت. ( ترجمه مجالس النفائس ص 37 و 211 ). فرصت شیرازی گوید: تکیه حافظیه در سمت شرقی شیراز است ولی چندان مسافتی با شهر ندارد و آن ازجمله تکایای معروفه عالم است. بنیادش نیز از مرحوم کریم خان است و آن دو طرف است ، طرفی بسیار وسیع و باروح که اراضیش قبرستان است و در وسط آن قبور مزار خواجه واقع شده لوح مزارش سنگ مرمر بسیار بزرگی است که بعض اشعار او رابر آن نقر کرده اند، محجری از آهن دور آنست و بر آن مزار قبه ای نیست ، اما طرف دیگر باغچه ایست که در آن اشجار بسیار و انواع اثمار است ، و در میان دو طرف مذکور حجراتی است که به هر دو طرف مذکور درها باز میشودو در وسط حجره ها تالاری است ملوکانه و اساسی بزرگانه نیز دو طرفش گشاده و در آن چهار ستون از سنگ برپاست ، در جلو آن تالار دریاچه ای است که از آب رکنابادش مجری است و آب انباری نیز در زاویه آنجاست ، الحق تکیه ای به این نهاد و سرشت روضه ایست از روضه های بهشت. ( آثارالعجم چ 1312 ص 469 ).
صاحب فارس نامه گوید: این تکیه از حضرت کریم خان زند است ، سقف ایوان را بر چهار ستون یکپارچه سنگ پنج ذرعی از دو جانب گذاشته و از دو جانب ایوان هشت حجره وسیع ساخته و تاکنون به آبادی تمام باقی است. ( فارسنامه ناصری نسخه خطی ). ادوارد براون گوید: آرامگاه حافظ در باغ زیبائی در شیراز واقع شده است که به حافظیه معروفست ، و این مقبره را ابوالقاسم بابر تزیین کرد در وقتی که بسال 856 هَ. ق.1452/ م. به شیراز آمد، ساختن آن مقبره را به مولانا محمد معمائی رجوع فرمود . در ازمنه اخیر آن مقبره را کریم خان زند که یکی از بهترین پادشاهان ایران بوده است ، مرمت کرده بر زینت و جمال آن بیفزود، و سنگی هم که اکنون بر روی قبر حافظ قرار دارد به امر آن پادشاه از یک پارچه مرمر بسیار زیبا تراشیده شده و در آنجا نصب کرده اند، و بعضی ابیات این غزل بر آن منقوش است :
