آنالوطیقا، عنوان بخشی از منطق ارسطو است که در کتاب ارگانون او تحت همین نام به دو قسمت تقسیم شده است. این واژه، معرب واژه یونانی آنالوتیکا به معنای تحلیل کردن است و شامل آنالوطیقای اول و آنالوطیقای دوم می‌باشد. آنالوطیقای اول به دو بخش تقسیم می‌شود و به نظریه عمومی استنتاج قیاسی مربوط می‌گردد. ارسطو در این بخش، ساختار کلی هر استدلال را بررسی کرده و به طور کلی به قیاس می‌پردازد، بدون آنکه به صدق یا کذب یا قطعی یا احتمالی بودن مقدمات توجه کند. او در ابتدای این رساله بیان می‌کند که موضوع اصلی بحث ما برهان و دانش برهانی است، اما از آنجا که برهان نوعی قیاس است، باید پیش از آن به بررسی قیاس پرداخته شود. بنابراین، او به مبحث قیاس می‌پردازد و در حین تحلیل قضایا و بیان ویژگی‌ها و نحوه ترکیب آن‌ها، به تعریف قیاس و سه حد اصغر، اکبر و اوسط اشاره می‌کند. سپس، اشکال سه‌گانه قیاس و چهار نوع نتیجه‌گیری در هر شکل را معرفی می‌کند، بدون آنکه به شکل چهارم که به شکل جالینوسی معروف است، اشاره‌ای داشته باشد. در ادامه، شرایط عمومی صحت قیاس را یادآور می‌شود و به توضیح مصادره به مطلوب و خطاهای استدلال می‌پردازد. در بخش‌های پایانی این رساله، به روشنگری‌های بیشتری می‌پردازد.
انالوطیقا
لغت نامه دهخدا
( آنالوطیقا ) آنالوطیقا. ( معرب، اِ ) ( از یونانی آنا، از نو + لوئین، گشادن، حل کردن ) اَنالوطیقا. تحقیق تحلیلی.
- آنالوطیقای اوّل؛ مبحث قیاس. تحلیل قیاس از کتاب ارسطو.
- آنالوطیقای ثانی؛ مبحث برهان از کتاب ارسطو.
انالوطیقا. [ اَ ] ( معرب، اِ ) آنالوطیقا. تحلیل قیاس.
- انالوطیقای اولی؛ تحلیل قیاس. ( فرهنگ فارسی معین ).
- انالوطیقای ثانی؛ مشهور به ابودقطیقا. ( فرهنگ فارسی معین ). مبحث برهان از کتاب ارسطو.
و رجوع به آنالوطیقا و ابودقطیقا و تحلیل قیاس درهمین لغت نامه و اساس الاقتباس و فرهنگ علوم عقلی شود.
