ادات تنبیه

[ویکی فقه] "تنبیه" مصدر باب "تفعیل" از ماده ی "نبه" و در لغت به معنای آگاه ساختن و توجه دادن است. (نبهته علی الشیء: وقفته علیه،)
در اصطلاح نحو "تنبیه" عبارت است از توجه دادن مخاطب به کلام القا شده به او با ادات مخصوص و "ادات تنبیه"، حروفی هستند که این معنا را افاده می کنند. این حروف در ابتدای کلام واقع شده و عبارتند از: "ألا"، "أما"، "ها" و "یا" (بنابر نظر بعضی "یا" نیز از ادات تنبیه است؛ همچون ابن مالک به نقل از محقق رضی ). به عنوان مثال "ألا" در آیه شریفه «أَلا إِنَّ أَولیاءَ اللهِ لا خوفٌ علیهم و لا هم یحزنون» «آگاه باشید! (دوستان و) اولیای خدا نه ترسی دارند و نه غمگین می شوند» از ادات تنبیه بوده و بر توجه دادن مخاطب به این که برای دوستان خدا بیم و اندوهی نیست، دلالت دارد.
وجه نامگذاری
معنای لغوی تنبیه (توجه دادن) در معنای اصطلاحی لحاظ شده است به این بیان که متکلم با ادات تنبیه، مخاطب را به کلامی توجه داده و آگاه می سازد. البته باید دقت داشت معنای اصطلاحی خاص بوده و در توجه دادن با ادات تنبیه واقع می شود و به عبارت دیگر نوعی تنبیه خاص است؛ ولی تنبیه لغوی عام بوده و ممکن است با غیر ادات مخصوص (همچون جمله فعلیه "نبهت") نیز واقع شود.
تعریف
«تنبیه» به معنای آگاهی دادن است، و ادوات به کار رفته در این معنا عبارتند از:۱. ا: (الم تر الی ربک کیف مد الظل...)؛ "آیا ندیده ای که پروردگارت چگونه سایه را گسترده است". و (الم نشرح لک صدرک)؛ "آیا برای تو سینه ات را نگشاده ایم ". ۲. الا (به فتح همزه و تخفیف لام): (... الا انهم هم السفهاء ولکن لا یعلمون)؛ " هشدار که آنان همان کم خردانند ولی نمی دانند ". که بر حتمی الوقوع بودن مابعد خودش دلالت می کند.