دانه‌های روغنی و پروتئینی گیاهان است که اغلب به‌صورت بوداده و گاهی خام مصرف می‌شود و برای سلامتی بسیار مفید است. این دانه‌های مغذی، به‌ویژه تخمه ژاپنی (یا جابانی) با کلسیم فراوان، تخمه آفتابگردان با پروتئین غنی، و تخمه کدو تنبل با پتاسیم بالا، جایگاه ویژه‌ای در رژیم غذایی، به‌ویژه برای ورزشکاران دارند. طبق اظهارات جلیلی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی، حدود ۱۵ هزار خانوار در مناطق روستایی و شهری استان آذربایجان غربی، به‌طور مستقیم از طریق کشت و فروش تخم کدو و تخم آفتابگردان امرار معاش می‌کنند. این فعالیت، نقش مهمی در اقتصاد محلی ایفا می‌کند. تخم کدو سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، اسیدهای چرب چندغیراشباعی، پتاسیم، ویتامین B۱۲ (ریبوفلاوین) و فولات است که برای سلامتی عمومی بدن بسیار سودمند است. همچنین، تخمه آفتابگردان حاوی سلنیوم است که یک ماده مغذی ضروری محسوب می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که سلنیوم در عملکرد آنتی‌اکسیدانی نقش دارد، به کاهش التهاب کمک می‌کند و در سوخت‌وساز تیروئید و ترمیم DNA در سلول‌های آسیب‌دیده مؤثر است.
تخمه
لغت نامه دهخدا
تخمه. [ ت ُ م َ / م ِ ] ( اِ ) اصل و نژاد. ( فرهنگ جهانگیری ) ( برهان ) ( فرهنگ رشیدی ) ( ناظم الاطباء ) ( غیاث اللغات ) ( آنندراج ). اصل. نسل و بدین معنی تخم هم آمده است. ( شرفنامه منیری ). از: تخم + ه ( نسبت ). پهلوی تخمک. ( حاشیه برهان چ معین ).تخم. دوده. تیره. خاندان. ریشه. سلسله:
بخوردند سوگند یکسر سپاه
کزین تخمه کس رانخواهیم شاه.فردوسی.هشیوار و از تخمه گیوکان
که بر درد و سختی نگردد ژکان.فردوسی.سرافراز وز تخمه کیقباد
ز مادر سوی تور دارد نژاد.فردوسی.کشم هرچه زین تخمه آرم بدست
اگر خود بر شاه دارد نشست.( گرشاسب نامه ).بریدم پی و تخمه اژدها
جهان گشت از جادوئیها رها.( گرشاسب نامه ).بت زابلی گفت از این چهار
نیم من جز از تخمه شهریار.( گرشاسب نامه ).چنان زندگانی کن که سزاوار تخمه پاک تست و بدان ای پسر که ترا تخمه و تیره بزرگست و شریف، و از هر دو جانب کریم الطرفین. ( منتخب قابوسنامه ص 3 ). سوم آنکه بر خاندان و تخمه ما جز آزادگان فرس را ولی نگردانی. ( فارسنامه ابن البلخی ص 57 ). در این میانه بهرام هفت کس از پادشاهزادگان که از تخمه او بودند و به مردانگی معروف، اختیار کرد. ( فارسنامه ٔابن البلخی ص 79 ). پس به بغداد آمد [مأمون ] با رایت و علامات سبز، پس آل عباس درخواستند... و طاهربن الحسین شفاعت کرد و گفت این [رنگ سیاه ] لونی مبارک است بر این تخمه [بر آل عباس یا بنی عباس ]. ( مجمل التواریخ ). و سلمان فارسی را برادرزاده ای بود نام او مادربن فروخ بن بدخشان و تخمه ایشان به شیراز است و عهدی دارند از پیغامبر. ( مجمل التواریخ ). و بعد از این نام کس برنیاید از این تخمه. ( مجمل التواریخ ).
فرهنگ معین
(تُ خَ مِ ) [ ع. ] (اِ. ) سوءهاضمه.
فرهنگ عمید
۱. اصل، نژاد، تبار.
۲. دانه های میان هندوانه، خربزه، یا کدو که آن ها را تف می دهند و آجیل درست می کنند.
۳. سیاه دانه و امثال آن که روی نان بزنند.
فرهنگ فارسی
( صفت ) سوئ هضم سوئ هاضمه هیضه.
ناگوارد. ناگوار. ناگواره. در عربی بمعنی بد هضمی طعام که از ابتلای معده پیدا شود. ناگواری و ناگوار شدن طعام و در شعر حرف ثانی که خای معجمه است ساکن هم می آید.
دانشنامه عمومی
تخمه بسیار مغذی است و به دلیل داشتن کلسیم فراوان ( از جمله تخمه ژاپنی یا تخمه جابانی )، پروتئین ( از جمله تخمه آفتابگردان ) و داشتن پتاسیم ( از جمله تخمه کدو تنبل )، جایگاه ویژه ای در رژیم غذایی افراد، خصوصاً ورزشکاران دارد.
به نقل از جلیلی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی: امروزه ۱۵ هزار خانوار در روستاها و شهرهای استان آذربایجان غربی، مستقیماً به وسیله کشت تخم کدو و تخم آفتابگردان و فروش این دو محصول کسب درآمد و امرار معاش می کنند.
تخم کدو دارای مقدار زیادی از آنتی اکسیدان ها، اسیدهای چرب چندغیراشباعی، پتاسیم، ویتامین B۱۲ ( ریبوفلاوین ) و فولات است. وجود مواد مغذی مختلف در تخم کدو و روغن آن برای سلامت فرد بسیار مفید است.
تخمه آفتابگردان حاوی سلنیوم، یک ماده مغذی ضروری است. در مطالعاتی یافته اند که سلنیوم نقش مهمی در عملکرد آنتی اکسیدانی ایفا می کند و به کاهش قرمز شدن و تورم در بدن کمک می کند. اخیراً نیز این خاصیت سلنیوم شناسایی شده است که نقش قاطعی در سوخت و ساز تیروئید دارد. همچنین این عنصر توانایی ترغیب ترمیم DNA در سلول های آسیب دیده دارد.
•
• تخمه ژاپنی
• تخمه هندوانه
• تخمه آفتاب گردان
• تخمه سیاه
• تخمه کدو
• تخمه خربزه
↑ «تخمه». سبزافروز. بایگانی شده از اصلی در ۱۵ فوریه ۲۰۲۱. دریافت شده در ۱۰ فوریه ۲۰۲۱. ↑ «خواص تخم کدو؛ ۱۱ خاصیتی که این دانه های کوچک برای سلامتی شما دارند». چطور. ۲۰۱۸ - ۰۱ - ۲۹. دریافت شده در ۲۰۲۱ - ۰۴ - ۰۱.
• آجیل و دانه های خوراکی
• آشپزی آفریقایی
• آشپزی اندونزیایی
• آشپزی چینی
• آشپزی نیجریه ای
• تنقلات کردی
• میان وعده ها
• آشپزی مالزیایی
• مقاله های بدون منبع
• همه مقاله های بدون منبع
• همه مقاله های خرد
• مقاله های خرد خوردنی
• صفحه هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می کنند
دانشنامه آزاد فارسی
واژه ای مهجور برای نامیدن بیماری سوء هاضمه در کتب طبی قدیم. اصل این واژۀ عربی، وُخَمَه از ریشۀ وخم است که واژه های وخیم و وخامت نیز از آن مشتق شده است. گاه در ادبیات عرب به معنی بیماری آزاردهنده آمده است. برخی مؤلفان به اشتباه این واژه را معادل هیضَه (وبا) و یا بَرَدَه (از عوارض وبا) دانسته اند.
دانشنامه اسلامی
اصل این واژه عربی، وُخَمَه از ریشه وخم است، که واژه های وَخیم و وَخامت نیز از آن مشتق شده است (چه بسا گرسنگی بدتر از تخمه باشد). این واژه، با تلفظ تُخْمه نیز در شعر فارسی به ضرورت وزن به کار رفته است.
پیشینه
واژه تخمه در ایران تا دوره معاصر به کار می رفته است، ولی اکنون از آن استفاده نمی شود. مترادف دانستن تخمه با هیضَة ( وبا ) و بَرَدَة (در واقع «ثقلِ سرد»، که ممکن است از عوارض وبا نیز باشد) نیز نادرست و ناشی از خلط یکی از عوارض وبا (سوءهضم، شکمروش) با خود آن بیماری است. این واژه نه در قدیمترین پزشکینامه فارسی (سده چهارم)، هدایة المتعلمین فی الطب اخوینی بخاری، به کار رفته است (وی این بیماری را با عنوان «سوءالهضم» و «ناگواریدن طعام » وصف کرده است) و نه در قدیمترین دارونامه فارسی، یعنی الابنیة عن حقائق الادویة موفق هروی (سده چهارم).
بررسی علل
برخی مؤلفان علت های تخمه را چنین دانسته اند:
پُرخوری، بدی کیفیت غذا، خوردن غذاهایی که به آن عادت ندارند، خوردن غذاهای سنگین و سفت، رعایت نکردن ترتیبِ خوردن (اول غذای لطیف و پس از آن غذای سفت)، ناتوانی معده در این که طعام را کاملاً «به گوهر خویش گرداند» (هضم کند)، آماس یا زخم معده، آمیختن طعام های مختلف باهم، خوردن طعام «بادناک»، نوشیدن آب پس از طعام، کارهای سنگین جسمانی پس از طعام، گرمابه رفتن پیش یا پس از طعام، «به کار ناداشتن سببها و تحلیل کننده (ها) چون استفراغ »، سستی و خواب زیاد (ارخیگنس/ ارجنجانس؛ نیمه اول سده دوم میلادی). به نظر غیاث الدین علی حسینی اصفهانی (زنده در ۸۷۱) علت ناگوارده ماندن (هضم نشدن) طعام، نبودن «خَمْل» (پُرز) و درشتی ای است که باید در معده باشد تا «طعام درو آویزد و بماند تا آن دَم که کیلوس (= شیره معده که با طعام آمیخته شود) گردد».
به نوشته اخوینی بخاری، بسته به گرم یا سرد بودن طعام، سوءهضم ممکن است همراه با تب، آروغ ترش و باد معده باشد. تخمه را از علایم بروز هیضه و از علت های دُبَیْلَه (دُمّل) و کری دانسته اند.
راه های پیشگیری
...
جمله سازی با تخمه
کس از تخمهٔ ما ز پیمان نگشت نشاید ترا نیز از آیین گذشت
کز این تخمهٔ نامدار ارجمند نماندست جز شهر یا ر بلند
چنین هم بماناد سالی هزار که از تخمهٔ من بود شهریار