تقطیر

تقطیر یک فرآیند فیزیکی است که برای جدا کردن ترکیبات مختلف در یک مخلوط مایع بر اساس تفاوت در دما و نقطه جوش آن‌ها استفاده می‌شود. این روش در صنایع شیمیایی و نفتی برای تولید و تصفیه مواد مختلف مانند بنزین، الکل و دیگر مایعات کاربرد دارد.

مراحل انجام این فرآیند

گرمایش: مخلوط مایع به تدریج گرم می‌شود تا دما به نقطه جوش یکی از ترکیبات برسد. در این مرحله، ترکیب با نقطه جوش پایین‌تر شروع به تبخیر می‌کند.

تبخیر: هنگامی که دما به نقطه جوش یک ترکیب خاص می‌رسد، آن ترکیب به بخار تبدیل می‌شود و از مایع جدا می‌شود.

خنک‌سازی: بخار حاصل به یک بخش خنک‌کننده (کاندنسر) منتقل می‌شود که در آن بخار سرد می‌شود و دوباره به حالت مایع تبدیل می‌شود.

جمع‌آوری: مایع حاصل، که به آن تقطیر یا مکث گفته می‌شود، جمع‌آوری می‌شود و می‌تواند به‌عنوان محصول نهایی یا ماده اولیه برای فرآیندهای بعدی مورد استفاده قرار گیرد.

انواع تقطیر

ساده: برای مخلوط‌های حاوی دو یا چند مایع با تفاوت نقطه جوش زیاد استفاده می‌شود.

جزئی: برای جداسازی ترکیباتی که نقاط جوش نزدیک به هم دارند، مانند نفت خام، به کار می‌رود. در این روش، ستون تقطیر استفاده می‌شود که باعث افزایش تماس بین بخار و مایع می‌شود و ترکیبات مختلف به تدریج جدا می‌شوند.

کاربردها

صنایع نفت: تولید سوخت‌های مختلف از نفت خام.

تولید الکل: استخراج اتانول از مخلوط‌های تخمیری.

تصفیه آب: برای حذف ناخالصی‌ها و مواد آلاینده.

تصویر معنی تقطیر

لغت نامه دهخدا

تقطیر. [ ت َ ] ( ع مص ) چکانیدن. ( زوزنی ) ( دهار ). چکانیدن و قطره قطره چکانیدن. ( منتهی الارب )( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). استقطار آب دارو با قرع وانبیق. ( از اقرب الموارد ). قطره قطره چکیدن آب و جز آن و به اصطلاح کیمیا جدا کردن به اعانت حرارت مواد فرار جسمی را از مواد ثابت و غیر فرار آن. ( ناظم الاطباء ). عملی است که بوسیله آن جسمی را تبخیر میکنند وبخارهای حاصل را سرد می نمایند تا مایع شود. در صورتی که جسم مزبور ماده شیمیایی خالصی باشد نقطه جوش آن ثابت و مشخص است و برای آنکه کاملاً تبخیر شود بایستی گرما از نقطه جوش آن قدری بالاتر رود. اگر مواد خارجی غیر فراری بصورت ناخالص در جسم وجود داشته باشد این مواد بصورت باقیمانده ای باقی میماند و در این صورت جسم بر اثر تقطیر خالص میگردد. و اگر مواد ناخالص برعکس فرار و نقطه جوش آنها با نقطه جوش جسم متفاوت باشد هرکدام در زمینه گرمای معین و متفاوتی بجوش آمده تقطیر میشوند و آنها را میتوان بدین ترتیب از یکدیگر جدا کنند و این عمل را تقطیر جزء به جزء متوالی مینامند. ( از کارآموزی داروسازی ص 29 ). رجوع به همین کتاب صص 30-33 و روش تهیه مواد آلی صص 11-49 شود. || بخوراگر کردن جامه را. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ). بخور دادن جامه را با چوب عود. ( ناظم الاطباء ). بخور دادن جامه را با عطر. ( از اقرب الموارد ). || برپهلو افکندن و انداختن بگوشه ای. ( منتهی الارب ) ( آنندراج )، یقال طعنه ُ فقطره؛ ای القاه ُ علی احد قطریه؛ نیزه زد وی را پس انداخت او را بر یکی از دو پهلویش. || انداختن کسی را بر پهلو: قطره علی فرسه؛ ای القاه علی قطره. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). || قطار کردن شتر را. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). و منه المثل: النفاض یقطر الجلب؛ یعنی اذا انفض القوم؛ ای فنی زادهم قطروا الابل فجلبوها لبیع قطاراً قطاراً. ( منتهی الارب )( ناظم الاطباء ). || ( اِ ) پیوسته روانگی بول. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). یقال: به تقطیر ای لم یستمسک بوله. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). برون آمدن بول اندک اندک بارها با اراده و آن حالتی است بین عسر و استرسال. ( بحر الجواهر ). رجوع به قانون ابوعلی سینا چ تهران ص 228 ذیل تقطیر البول شود.

فرهنگ معین

(تَ ) [ ع. ] (مص م. ) ۱ - چکانیدن. ۲ - فرایند تبدیل گاز یا بخار به مایع.

فرهنگ عمید

۱. چکاندن، قطره قطره چکانیدن.
۲. (شیمی ) جدا کردن مادۀ فرّار جسمی از مادۀ غیر فرّار آن به وسیلۀ حرارت دادن. بسیاری از نوشابه های الکلی از طریق تقطیر به دست می آید.

فرهنگ فارسی

چکاندن، ق ره قطره چکانیدن
۱ - ( مصدر ) چکانیدن. ۲ - جدا کردن ماد. فرار جسمی از ماد. غیر فرار آن بوسیل. حرارت دادن. جمع: تقطیرات.

فرهنگستان زبان و ادب

{distillation} [مهندسی شیمی] روشی برای خالص سازی و جداسازی اجزای یک مخلوط مایع ازطریق تبخیر و بازچگالش آن

دانشنامه عمومی

تَقطیر یا واچکانش ( به انگلیسی: Distillation ) یکی از مهم ترین و متداول ترین روش های جداسازی است و اساس آن بر توزیع اجزا بین دو فاز مایع و گاز بنیان گذاشته شده است. تقطیر یکی از متداول ترین راه های جداسازی مواد از یکدیگر به علت تفاوت نقطه جوش است.
تقطیر یک فرایند فیزیکی برای جداسازی اجسام با دمای جوش متفاوت است. برای پی بردن به این که فرایند تقطیر چگونه انجام می گیرد به رفتار محلول ها هنگام جوشیدن و متراکم شدن می توان توجه کرد. محلول هایی با نسبت های متفاوت از دو ماده را در دمای جوش با بخار خود به تعادل درمی آیند. سپس ترکیب فاز مایع و فاز بخار اندازه گیری و نمودار تغییر درصد مولی هر یک از فاز مایع و فاز بخار را در دماهای مختلف می توان رسم کرد. مختصات y هر نقطه بر روی منحنی نمایانگر دمای جوش محلولی است که ترکیب درصدآن با مختصات x دراین نقطه داده می شود. در آزمایشگاه برای جداسازی مایعات فرار، اغلب از دستگاه تقطیر جزء به جزء استفاده می شود. یک ستون تقطیر یا جداسازی شامل یک استوانه عمودی حاوی دسته ای از بشقابک ها، یا حلقه های فولادی زنگ نزن، گلوله های شیشه ای یا تکه های سرامیک می باشد؛ که این مواد دارای سطح ویژه گسترده ای بوده و تماس خوبی را بین مایع - بخار در طول واحد تقطیر ممکن می سازند. در بالای ستون یک مبرد و در پایین آن یک واحد تبخیر کننده به نام بازجوشان ( reboiler ) قرار دارد. بالای ستون چون از منبع گرمایش دورتر است سردتر از پایین ستون می باشد و ترکیب درصد مایع و بخار در حال تعادل در بالای ستون با ترکیب درصد مایع و بخار در حال تعادل در پایین ستون می باشد؛ بنابراین در بالای ستون درصد ماده ای که دمای جوش کمتری دارد بیشتراست. در صنعت برای تقطیر در مقیاس تجارتی و جداسازی مخلوط چند ماده از برج تقطیر جزء به جزء مانند آنچه که دراینجا ملاحظه می نمایید استفاده می شود. در هر طبقه از برج از بشقابی حبابی مانند ( ) به کار رفته است. با اجرای مراحل گوناگون تقطیر نفت خام به فراورده های سودمندی تفکیک می شود؛ و بر مبنای دمای جوش خود از ترازهای مختلف برج خارج می شود.
فرایند تقطیر نوعی روش استخراج اسانس است که قدمت طولانی داشته و در آن، مایع به ترکیباتی که نقطه جوش متفاوت دارند تقسیم می شود. تکنولوژی تقطیر نسبتاً ساده بوده و قابل استفاده در مناطق روستایی نیز می باشد. تقطیر با آب قدیمی ترین و ارزان ترین روش تقطیر است که طراحی و ساخت آن ساده و کم هزینه می باشد. این روش به طور عمومی برای استخراج اسانس از مواد خشک یا پودر شده گیاهی ( مانند ادویه های پودر شده، مواد چوبی پودر شده مانند پوست درخت دارچین )، گل هایی مانند گل محمدی و اندام هایی که بسیار سخت و محکم هستند

دانشنامه آزاد فارسی

تَقطیر (distillation)
شیوه ای برای خالص کردن مایعات یا جداکردن اجزای مخلوطِ مایعاتی با نقاط جوش متفاوت. تقطیر سادهبرای خالص کردن مایعات یا جداکردن مواد محلول از حلالشان به کار می رود. تهیه آب خالص از محلول نمک از این جمله است. در عمل تقطیر، محلول جوشانده می شود و بخار حلال به قسمت جداگانه ای از دستگاه تقطیر، با نام چگالنده، صعود می کند و در آن جا سرد و متراکم می شود و به صورت مایع درمی آید. مایع حاصل (مقطر) حلال خالص است. اجزای حل شدۀ نافرار به شکل جامد در ظرف تقطیر باقی می مانند و ممکن است دور ریخته شوند یا اگر به آن ها نیازی باشد بازیابی شوند. آمیزه های مایعات، از قبیل نفت یا محلول آبی اتانول را از طریق تقطیر جزء به جزء (جزء به جزء کردن) جدا می کنند. وقتی آمیزه جوشانده شود، بخار فرارترین جزء وارد ستون تقطیر جزء به جزء عمودی می شود، در آن جا متراکم می شود، و به شکل مایع درمی آید. چنانچه این مایع به سمت پایین ستون برگردد، بخارهای بالاروندۀ ترکیب بعدی، که در میان مواد باقی مانده بالاترین نقطۀ جوش را دارند، دوباره آن را تا نقطۀ جوش گرم می کنند و از این رو، یک بار دیگر از ستون بالا می رود. فرآیند جوشش ـ تراکم به دفعات در ستون روی می دهد و سرانجام موجب ایجاد شیب دما در طول ستون می شود. بدین ترتیب، بخار اجزای فرارتر به بالای ستون می رسند و پیش از اجزای کمتر فرّار وارد چگالنده شده و در آن جا جمع آوری می شوند. در تقطیر جزء به جزء نفت، گروه ترکیباتی با جرم مولکولی نسبی و نقطۀ جوش مشابه جزءها در ارتفاع های متفاوت ستون جمع آوری و خارج می شوند. قرع این تقطیر را مسلمانان اختراع کردند و در غرب، برای اولین بار در حدود ۱۵۷۰ به کار گرفته شد. دیرینه ترین مرجع شناخته شدۀ این فرایند در اروپا، تقطیر شراب به دست اَدلاردِ باثی، در قرن ۱۲م، است.

جملاتی از کلمه تقطیر

اتانول برای انسان از دوران باستان شناخته شده بود، زیرا این ماده، جزء اصلی مشروبات الکلی است. جداسازی آن به صورت اتانول نسبتاً خالص احتمالاً اولین بار توسط جابر بن حیان که صنعت تقطیر را گسترش داد، انجام شده‌است. البته بیشتر گمان می‌رود که اتانول خالص توسط زکریای رازی دانشمند ایرانی تولید شده باشد.

دی متیل کتون، اولین بار توسط حییم وایزمن کشف شد. وی این ماده را از تقطیر خشک استات کلسیم تولید کرد. پس از آن، این ماده، توسط تقطیر اتانول به دست آمد.