آنارشیسم

این اصطلاح که به معنای مخالفت با حکومت است، یک آموزه سیاسی و فلسفی است که هرگونه قدرت سیاسی سازمان‌یافته، از جمله دولت را در هر نظام اجتماعی رد می‌کند و آن را عامل بدبختی بشر می‌داند. طرفداران این اندیشه معتقدند که بالاترین دستاورد انسان، آزادی مطلق فردی است که تنها با رعایت آزادی دیگران و خودداری از آزار رساندن به آنان محدود می‌شود. آنارشیست‌ها به جای دولت، اداره امور جوامع را از طریق همکاری داوطلبانه مردم در سازمان‌های کوچک، مستقل و آزاد غیردولتی پیشنهاد می‌کنند. گرچه ریشه‌های اندیشه‌های آنارشیستی را می‌توان تا سه قرن پیش از میلاد و نزد فیلسوف یونانی، زنون، یافت، اما آنارشیسم فلسفی در دوران جدید با پی‌یر ژوزف پرودون (۱۸۰۹-۱۸۶۵) و اثر او با عنوان مالکیت چیست؟ آغاز می‌شود. آنارشیست‌های فلسفی روش‌های خشونت‌آمیز را رد کرده و باور دارند که تکامل تدریجی اجتماعی به تدریج به سازماندهی‌های آنارشیستی منجر خواهد شد. خشونت‌طلب در قرن نوزدهم از دل جنبش سوسیالیستی ظهور کرد. میخائیل باکونین (۱۸۱۴-۱۸۷۶)، که به استفاده از زور و ترور برای رسیدن به اهداف خود معتقد بود، به دلیل اختلاف نظر با کارل مارکس از انترناسیونال اول (۱۸۶۹) اخراج شد. کروپاتکین، که شاهزاده‌ای روس بود، از جمله آنارشیست‌های مدرن و معتدل و از متفکران برجسته آنارشیسم به شمار می‌رفت. افراط‌گرایان آنارشیست با ترور رئیس جمهور آمریکا، مکینلی، تزار الکساندر اول، شاه ایتالیا، اومبرتو اول، پادشاه یونان، جورج اول، و رئیس جمهور فرانسه، سادی کارنو، باعث شدند که افکار عمومی جهانیان همه آنارشیست‌ها را تروریست و خشونت‌طلب تلقی کنند. از ربع دوم قرن بیستم، آنارشیسم به عنوان یک فلسفه سیاسی و جنبش سازمان‌یافته، وارد دوران ضعف، زوال و اضمحلال شد. الکساندر برکمن لهستانی‌تبار و اما گلدمن لیتوانیایی‌تبار، که هر دو تابعیت آمریکا را داشتند، از آخرین چهره‌های شناخته‌شده جنبش آنارشیسم بودند که در سال ۱۹۱۹ هر دو به شوروی تبعید شدند.