احباط

اِحباط در اصطلاح علم کلام، به ساقط و بی‌اثر ساختن عبادت و طاعت در برابر گناه اطلاق می‌شود و به معنای موازنه و مقابله‌ی میان اعمال نیک و بد است. در مقابل، تکفیر به از بین رفتن گناهان در پرتو طاعات گفته می‌شود. بر اساس نظر مشهور متکلمان، احباط عبارت است از باطل شدن ثواب عمل کمتر (طاعت) در برابر گناه بیشتر و در نتیجه، عدم ترتب پاداش اخروی بر آن. این مفهوم، به‌ویژه در مباحث فقهی مربوط به نماز و شهادات مورد اشاره و بررسی قرار گرفته است.

برخی پنداشته‌اند که تقسیم‌بندی گناهان به کبیره و صغیره، برآمده از دیدگاه معتزله در مسئله‌ی احباط و تکفیر است. بر اساس این تصور نادرست، گناه کبیره گناهی است که طاعات را از بین می‌برد و گناه صغیره گناهی است که خود در برابر طاعات محو و نابود می‌شود. اما این گمان، کاملاً باطل و غیردقیق است؛ چرا که تقسیم‌بندی گناهان به صغیره و کبیره در مکتب امامیه، ریشه در نظریه‌ی احباط ندارد و مبتنی بر آن نیست.

دلیل این امر آن است که اطلاق عنوان صغیره بر برخی از گناهان، در مقایسه و نسبت با گناهان بزرگ‌تر و سنگین‌تر صورت می‌پذیرد؛ خواه به این دیدگاه معتقد باشیم که همه‌ی گناهان در اصل بزرگ هستند، یا این که تنها گناهان خاصی را به عنوان کبیره بشمار آوریم. بنابراین، معیار این تقسیم‌بندی، مقایسه‌ی شدت و ضعف گناهان با یکدیگر است، نه رابطه‌ی آن‌ها با طاعات و اعمال نیک در قالب نظریه‌ی احباط.

تصویر معنی احباط

لغت نامه دهخدا

احباط. [ اِ ] ( ع مص ) احباط ماء رکیة؛ رفتن آب چاه و بازنیامدن. ( منتهی الارب ). || احباط از فلان؛ اعراض از او. ( منتهی الارب ). || باطل گردانیدن. باطل کردن عمل. ( تاج المصادر ). باطل کردن ثواب عمل: احبطه اﷲ؛ باطل گرداناد خدای او را.

فرهنگ معین

( اِ ) [ ع. ] (مص م. ) ۱ - باطل گردانیدن. ۲ - دوری کردن از کسی.

فرهنگ عمید

باطل کردن، باطل کردن.

فرهنگ فارسی

۱ - ( مصدر ) اعراض کردن. ۲ - ( مصدر ) باطل گردانیدن باطل کردن ثواب عمل.

دانشنامه آزاد فارسی

اِحْباط
(در لغت به معنای باطل کردن) در اصطلاح کلام، باطل شدن ثواب کردارهای نیک با گناه مرتکب شده. عکس آن نیز صادق است یعنی کردارهای نیک و پاداش هایی که از آن به بار می آید، سبب ازمیان رفتن گناهان پیشین شود. «به راستی نیکی ها، بدی ها را می زداید» (هود، ۱۱۴). به این حالت «تکفیر» یعنی پوشاندن (دربرابر «اِحباط») گفته می شود. در آیات مختلف قرآن از اِحباط و تکفیر سخن رفته است. پرسش مهم در نظر متکلمان آن است که کدام کردارِ گناه آلود سبب اِحباط ثواب کردارهای نیک می گردد؟ همۀ متکلمان چنین پاسخ داده اند که کفر و شرک، موجب اِحباط ثواب کردارهای نیک است؛ اما درباب سایر گناهان اختلاف نظر دارند. خوارج هر گناهی را سبب احباط می دانستند و معتزله فقط گناهان کبیره را؛ اشاعره هم احباط را به این دلیل که چیزی بر خدا واجب نیست، عقلاً و نقلاً، مردود می دانستند ولی بعضی از آن ها «تکفیر» یعنی نادیده گرفتن گناهان را تفضّل الهی دانسته اند. برخی نیز هم احباط را مردود می دانند و هم تکفیر را؛ زیرا به اعتقاد آنان در قرآن کریم آمده است «... هرکس جزای کردارهای نیک و بد خود را خواهد دید» (آل عمران، ۲۵، ۵۷؛ نساء، ۷۷ و ۱۲۴) و «به کمترین کردار نیک و بد بندگان جزا داده می شود» (زلزله، ۷ـ۸).

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] اِحباط به ساقط و بی اثر ساختن طاعت با گناه و موازنه بین اعمال نیک و گناهان گفته می شود.
احباط مقابل تکفیر اصطلاحی کلامی و عبارت است از ابطال طاعت کمتر به گناه بیشتر و عدم ترتّب ثواب بر آن. از این عنوان به مناسبت در باب صلات و شهادات سخن رفته است.
توهم نظریه احباط در تقسیم گناهان
برخی تقسیم گناه به کبیره و صغیره را مبتنی بر دیدگاه معتزله در احباط و تکفیر پنداشته و گمان کرده اند که تقسیم گناه به صغیره و کبیره مبتنی بر نظریه احباط است؛ به این معنا که هر گناهی طاعت را باطل کند کبیره است و هر گناهی با طاعت از بین برود صغیره می باشد.لکن این پندار باطل است و تقسیم گناه به صغیره و کبیره در میان امامیه، مبتنی بر نظریه احباط نیست. زیرا اطلاق عنوان صغیره بر برخی از گناهان نسبت به سایر گناهان بزرگ است. خواه قائل شویم که هر گناهی بزرگ است یا برخی گناهان خاص را کبیره بدانیم.
احباط از نظر امامیه
معروف بین امامیه بطلان نظریه احباط است و ضمن تقسیم گناه به دو قسم کبیره و صغیره، نظریّه احباط و تکفیر معتزلی را باطل دانسته اند.
[ویکی شیعه] اِحْباطْ اصطلاحی کلامی به معنای از میان رفتن ثواب عبادات و اعمال نیک بر اثر گناه. متکلمان معتزله بر این باورند که هرگاه شخص مسلمان که طاعت خدا را به جا آورده، گناهانی انجام دهد که عقوبت آنها بیش از پاداش طاعات وی باشد این گناهان، آن طاعت ها و پاداش ها را تباه می کند، چنانکه گویی آن فرد هیچ طاعتی انجام نداده و سزاوار هیچ ثوابی نگردیده است. البته به گفته اینان اگر ثواب های فرد گناه کار از گناهانش بیشتر باشد مسئله تکفیر پیش می آید یعنی این ثواب ها آن گناهان را محو می کند و می پوشاند. مشهور متکلمان شیعی، این مسئله را نپذیرفته اند.
احباط در لغت مصدر باب افعال از ماده حبط و از معانی حبط، باطل گردیدن ثواب عمل است. از این رو از احباط که مصدر متعدی است معنی باطل کردن مزد و ثواب عمل بر می آید.
افعال مشتق از دو مصدر حبط و احباط در قرآن کریم ۱۶ بار و به شکل های گوناگون آمده و همه به عمل منسوب شده است. و معنای آن با توجه به قرینه هایی از آیه های قرآن بر حسب کاربرد لازم و معتدی، باطل گشتن و باطل کردن عمل می باشد در مورد این کسان به کار رفته است:

ویکی واژه

باطل گردانیدن.
دوری کردن از کسی.

جمله سازی با احباط

فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ قال مقاتل: ابطل اللَّه جهادهم و قتالهم مع النّبی (ص) وَ کانَ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیراً ای کان احباط اعمالهم علی اللَّه هیّنا لانه الفعّال لما یرید.

گزارش محتوای نامناسب