دانشنامه اسلامی
قضیه ای را که جزء اول شرطیه متصله باشد؛ مقدم متصل و جزء دوم آن را تالی متصل و در شرطیه منفصله جزء اول را مقدم منفصل و جزء دوم آن را تالی منفصل می نامند.
تفاوت مقدم و تالی متصل و منفصل
میان مقدم و تالی متصل و مقدم و تالی منفصل دو فرق است:۱. یکی آن است که مقدم متصل، تالی نمی تواند باشد و بالعکس، بگونه ای که معنا هم باقی باشد، چنان که اگر بگوئی: هرگاه آفتاب بر آید روز است امکان ندارد که حکم همین حکم باشد ولی مقدم تالی شود و تالی مقدم. و اما در منفصل هر کدام را می توان مقدم کرد در حالی که معنا هم باقی باشد مثلا اگر بخواهی می گوئی: عدد یا زوج است یا فرد، و اگر بخواهی می گوئی: عدد یا فرد است یا زوج.۲. دوم که تالی متصل به موافق سازگار با مقدم است مانند سازگاری: روز بودن با آفتاب بر آمدن و اما تالی منفصل مخالف و ناسازگار با مقدم است مانند مخالفت زوج بودن با فرد بودن و اثبات و موجب بودن متصل آن است که حکم شود به وجود این سازگاری، مانند، اگر آفتاب برآید روز موجود است و نفی و سلب بودن متصل آن است که حکم شود به عدم این سازگاری، مانند: چنین نیست که اگر آفتاب بر آید شب موجود شود ممکن است که مقدم و تالی سالبه باشد. و قضیه به نفس خویش موجب است اگر این سازگاری اثبات شود مانند: اگر آفتاب نباشد روز موجود نیست.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • ابن سینا، حسین بن عبدالله، دانش نامه علائی.
