درخت بلوط (به انگلیسی: Oak) با نام علمی Quercus، سرده‌ای از درختان خانوادهٔ راشیان است که به خاطر عمر طولانی و چوب باکیفیت خود شناخته می‌شود. این درختان می‌توانند عمری به طول دو هزار سال داشته باشند و حدود ۵۰۰ گونه مختلف از آن‌ها در سراسر نیمکره شمالی، از جمله در مناطق معتدل و گرمسیری، وجود دارد. بسیاری از گونه‌های بلوط در ایران، به‌ویژه در رشته‌کوه زاگرس، بومی هستند.
پراکندگی و تنوع گونه‌ها
بلوط‌ها در مناطق مختلفی از قاره‌های آمریکا، اروپا، آسیا و شمال آفریقا رشد می‌کنند. بیشترین تنوع گونه‌های بلوط در آمریکای شمالی وجود دارد، به‌ویژه در مکزیک که دارای ۱۶۰ گونه است. ایالات متحده و چین نیز به ترتیب ۹۰ و ۱۰۰ گونه بلوط دارند.
ویژگی‌های چوب و کاربردها
چوب بلوط به خاطر چگالی بالای خود (حدود ۰٫۷۵ گرم بر سانتی‌متر مکعب) بسیار مقاوم و مستحکم است. این چوب در برابر حشرات و قارچ‌ها به دلیل وجود تانیک اسید بالا مقاوم است و به همین دلیل یکی از مرغوب‌ترین چوب‌ها محسوب می‌شود. زغال بلوط نیز کیفیت بالایی دارد و این ویژگی‌ها باعث شده که درختان بلوط به شدت مورد بهره‌برداری قرار گیرند و این موضوع تهدیدی برای بقای آن‌ها به شمار می‌رود.
تکثیر
تکثیر طبیعی درخت بلوط از طریق کاشت میوه آن (بلوط) انجام می‌شود. سنجاب‌ها به‌عنوان جوندگانی که میوه بلوط را ذخیره می‌کنند، نقش مهمی در پراکندگی و جوانه‌زنی آن دارند. این جوندگان برخی از میوه‌ها را فراموش می‌کنند و این امر باعث می‌شود که در بهار بعدی، بلوط‌ها جوانه بزنند.
ترکیب شیمیایی و کاربردهای درمانی
میوه بلوط حاوی نشاسته، پروتئین، قند، روغن و تانن است. تانن موجود در میوه بلوط در درمان ورم و زخم معده مؤثر است و می‌تواند به بهبود زخم‌ها و درمان اسهال کمک کند. بخش‌های مختلف درخت بلوط، از جمله میوه، پوست، گال و برگ، دارای خواص درمانی هستند.
کاربردهای غذایی
میوه بلوط به عنوان منبع غذایی در برخی مناطق ایران استفاده می‌شود. از آنجا که دانه‌های بلوط غنی از پروتئین و انرژی هستند، دامداران آن‌ها را به‌عنوان خوراک دام در زمستان جمع‌آوری می‌کنند.
وضعیت درختان بلوط در ایران
درختان بلوط در ایران به‌ویژه در جنگل‌های زاگرس با تهدیداتی مانند آفات، خشکسالی، و قطع درختان برای کشاورزی و دامداری مواجه هستند. گونه‌های مختلف بلوط ایرانی مانند Quercus brantii، Quercus infectoria و Quercus libani در این مناطق پراکنده‌اند.
حفاظت و کاشت
با توجه به وضعیت بحرانی جنگل‌های بلوط، کاشت بذر بلوط در مناطق مناسب به‌عنوان یک راهکار برای حفظ این منابع طبیعی پیشنهاد شده است. روز هفتم فروردین ماه به‌عنوان «روز پاسداشت جنگل‌های بلوط» نامگذاری شده تا توجه عموم را به حفظ این درختان جلب کند.
در نهایت، درخت بلوط نه تنها از نظر اکولوژیکی اهمیت دارد، بلکه به‌عنوان منبع غذایی و دارویی نیز ارزشمند است و حفاظت از آن نیازمند توجه و اقدام جدی است.
