شاوْدار، نام ناحیه‌ای کوهستانی و کهن در مناطق پیرامون سمرقند است. این منطقه در متون جغرافیایی و تاریخی جهان اسلام، به‌ویژه در کتاب معجم‌البلدان اثر یاقوت حموی، شناسانده شده است. موقعیت کوهستانی آن نشان‌دهنده اهمیت ژئوپلیتیک و طبیعی آن در گذشته‌ای دور است. این ناحیه به‌عنوان بخشی از تاریخ و جغرافیای فرامرزی ایرانِ فرهنگی محسوب می‌شود که در ماوراءالنهر واقع شده است. ذکر آن در منابع معتبری مانند معجم‌البلدان، بر غنای تاریخی و اهمیت آن در مسیرهای تجاری و ارتباطی منطقه دلالت دارد. بررسی‌های بیشتر می‌تواند جنبه‌های تمدنی، فرهنگی و طبیعی شاودار را بیشتر روشن کند. با توجه به موقعیت سمرقند به‌عنوان یکی از کانون‌های مهم تمدن اسلامی، شناسایی نواحی اطراف آن از جمله شاودار، در درک بهتر تاریخ منطقه حائز اهمیت است. بنابراین، شاودار تنها یک نام جغرافیایی نیست، بلکه نماد پیوند دیرینه سرزمین‌های فارسی‌زبان و میراث مشترک تاریخی آن‌ها به‌شمار می‌آید.
