واژهی بِلاَدون که ریشهای لاتینی دارد، در زبان فارسی به صورت یک اسم به کار رفته است. این لغت در متون کهن و جدید فارسی، به گیاهی خاص اشاره میکند که معمولاً با نام بِلادُن شناخته میشود. این گیاه که در منابع علمی و گیاهشناسی با نامهای دیگری نیز ثبت شده، از دیرباز مورد توجه حکما و اطبا بوده است. برای به دست آوردن اطلاعات دقیقتر دربارهی ویژگیها، خواص و کاربردهای این گیاه، باید به مدخل بِلادُن در فرهنگهای معتبر فارسی و کتب تخصصی مراجعه نمود.
گیاه بِلادُن که با نامهای عربی سَكران و در فارسی گاهی گاوْشَبان نیز خوانده میشود، از تیرهٔ سیبزمینیان (Solanaceae) است. این تیره شامل گیاهان مهم و گاه سمی دیگری مانند تاتوره، بنگ و گوجهفرنگی میشود. بِلادُن بهطور خاص به دلیل دارا بودن آلکالوئیدهای قوی همچون آتروپین، هیوسین و اسکوپولامین، از اهمیت دارویی و در عین حال، سمیت بالایی برخوردار است.
ازلحاظ ریختشناسی، بِلادُن گیاهی علفی و چندساله با برگهای پهن و تخممرغی شکل است که گلهای زنگولهای شکل و به رنگ بنفش کمرنگ دارد. میوهٔ این گیاه به شکل ستهای سیاهرنگ و براق است که بسیار شبیه به گیلاس بوده و همین شباهت، میتواند موجب مسمومیتهای تصادقی، بهویژه در کودکان شود. این گیاه اغلب در مناطق مرطوب و سایهدار مانند حاشیهٔ جنگلها میروید.
کاربرد اصلی بِلادُن در حوزهٔ پزشکی و بر پایهٔ علم فارماکولوژی است. آلکالوئید آتروپین موجود در آن، بهطور گستردهای برای گشاد کردن مردمک چشم در معاینات چشمپزشکی، کاهش ترشحات بدن پیش از بیهوشی و به عنوان پادزهر در برخی مسمومیتها استفاده میشود. با این حال، استفادهٔ خودسرانه از هر بخش از این گیاه بهدلیل سمیت شدید، میتواند به بروز علائمی مانند توهم، هذیان، افزایش ضربان قلب و حتی مرگ منجر شود.
