پای پیش نهادن در زبان فارسی به معنای قدم برداشتن، حرکت کردن یا جلو رفتن است. این ترکیب گاهی در معنای ظاهری و فیزیکی به کار می‌رود؛ یعنی همان زمانی که کسی واقعاً قدم از جایی به جایی دیگر برمی‌دارد. در متون کهن نیز این واژه به معنای آغاز حرکت یا شروع راه به‌کار رفته است و تصویر روشنی از شروع یک عمل یا اقدام را نشان می‌دهد.
از سوی دیگر، «پای پیش نهادن» تنها به معنای حرکت فیزیکی محدود نمی‌شود و می‌تواند مفهوم استعاری و کنایی داشته باشد. در این کاربرد، اشاره به آغاز یک کار تازه، قبول مسئولیت یا حتی پیش‌قدم شدن در انجام عملی دارد. برای مثال وقتی می‌گویند کسی در کاری پای پیش نهاد، یعنی او داوطلبانه و بدون اجبار در آن عمل یا تصمیم جلوتر از دیگران اقدام کرده است.
در ادبیات و زبان روزمره، این تعبیر برای بیان شجاعت، همت یا شروع یک مسیر تازه به‌کار می‌رود. مثلاً اگر کسی در شرایط سخت برای یاری دیگران اقدام کند، می‌توان گفت که او پای پیش نهاد. بنابراین، این ترکیب علاوه بر معنای لغویِ قدم برداشتن، بار معنایی مثبت و نمادین هم دارد و نشانه‌ی آغازگری، مسئولیت‌پذیری و پیشگامی در زندگی یا اجتماع است.
