غایت موضوع

غایت موضوع به واژه‌ای اطلاق می‌شود که بر پایان و نهایت استمرار موضوع یک حکم دلالت دارد. این اصطلاح، بیانگر محدوده‌ای زمانی یا مقداری است که موضوع حکم در آن امتداد می‌یابد و با رسیدن به آن نقطه، قلمرو موضوع به پایان می‌رسد. در واقع، غایت موضوع مشخص می‌کند که دایرهٔ شمول موضوع تا کجا گسترده است و چه زمانی یا در چه شرایطی دیگر شامل آن حکم نمی‌شود. این مفهوم در تقابل با غایت حکم قرار می‌گیرد؛ چرا که غایت حکم به انتها و محدودهٔ اجرای خود حکم اشاره دارد، در حالی که غایت موضوع، به عنوان قیدی برای موضوع در نظر گرفته می‌شود و انتهای استمرار آن را معین می‌کند. به بیان دیگر، غایت موضوع بخشی از وصف موضوع است و نه بخشی از حکم، و همین امر تمایز بنیادین آن با غایت حکم را تشکیل می‌دهد. کاربرد اصلی این مفهوم در تعیین دقیق قلمرو موضوعات احکام است تا روشن شود تا چه زمانی یا تا کجا موضوع، مصداق حکم شرعی یا حقوقی به شمار می‌آید. این دقت‌ورزی در فهم متون فقهی و اصولی، از خطا در استنباط جلوگیری کرده و به روشن‌تر شدن مرزهای موضوعی و حکمی کمک شایانی می‌نماید.