به‌طور قطع، آزادی‌های اجتماعی در قرآن کریم و تعالیم اسلام از جایگاهی رفیع برخوردار است. اسلام نظامی مردمی و مبتنی بر مشارکت همگانی را ترویج می‌کند که در تقابل کامل با استبداد و خودرأیی قرار دارد. این اصل مهم در آیه ۱۵۹ سوره آل‌عمران به‌روشنی تبیین شده است، آن‌جا که خطاب به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ... وَشَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ. این آیه شریفه، مشورت با مردم و شرکت دادن فعال آنان در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی را نه‌تنها یک توصیه اخلاقی، که وظیفه‌ای اساسی برای رهبران جامعه اسلامی معرفی می‌نماید.
بر اساس این آموزه الهی، رهبری در اسلام با خلق‌وخوی نیکو و مشورت‌پذیری عجین شده است. آیه مذکور دلیل این رفتار نیکو را رحمت الهی می‌داند و هشدار می‌دهد که تندخویی و سخت‌دلی موجب پراکندگی مردم می‌گردد. بنابراین، قرآن کریم با بیان «فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ»، الگویی کامل از مدیریت اسلامی را ارائه می‌دهد که در آن عفو، استغفار برای مردم و مشورت، ارکان اصلی حکمرانی شمرده شده‌اند. این سبک رهبری، اعتماد عمومی را جلب کرده و زمینه‌ساز همبستگی و اتحاد جامعه می‌شود.
در نهایت، این فرآیند مشورتی با توکل بر خداوند متعال به کمال می‌رسد. تأکید آیه بر اینکه «فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ» نشان می‌دهد که مشورت، به‌معنای واگذاری تصمیم‌گیری نهایی به مردم نیست، بلکه بهره‌گیری از خرد جمعی برای اتخاذ بهترین تصمیم در چارچوب احکام الهی است و تصمیم نهایی با توکل بر خداوند گرفته می‌شود. در حقیقت، نظام اجتماعی اسلام، ترکیبی متعادل از مردمی بودن و الهی بودن است که در سایه آن، آزادی بیان نظرات و مشارکت در امور جامعه، تضمین می‌گردد.
