واژه «رقایق» در اصل جمع «رقیقه» است و در زبان عربی و فارسی به معنای «چیزهای باریک و نازک» به‌کار می‌رود. این واژه در متون لغوی به عنوان صفتی برای بیان لطافت و نازکی اشیاء آمده است. بنابراین، یکی از معانی اصلی این کلمه همان «نازکها» یا «نازکیها» است که جنبه توصیفی و ظاهری دارد.
علاوه بر معنای ظاهری، «رقایق» در زبان ادبی و عرفانی کاربردی استعاری پیدا کرده است. در این زمینه، این واژه به‌عنوان کنایه‌ای از «اسرار و رموز» به‌کار می‌رود. بدین معنا که همان‌گونه که چیز باریک و لطیف به‌سادگی دیده نمی‌شود، اسرار و دقایق معنوی نیز جز با دقت و توجه آشکار نمی‌شوند. به همین دلیل در نوشته‌های صوفیه و متون حکمی، «رقایق» در کنار واژه‌هایی چون «حقایق» و «دقایق» ذکر می‌شود.
همچنین این واژه بار معنایی ظرافت در مفاهیم غیرمادی دارد. مثلاً گفته می‌شود «رقايق سخن» یا «رقايق معانی» که به لطافت، دقت و باریک‌اندیشی در بیان اشاره دارد. در این معنا، واژه تنها به نازکی جسمانی محدود نمی‌شود بلکه نشان‌دهنده ریزبینی و ظرافت فکری و معنوی نیز هست. بدین ترتیب، این کلمه هم در معنای حسی و هم در معنای انتزاعی کاربرد گسترده دارد.