واژه «هم‌مادر» به معنای کسی است که با فرد دیگری یک مادر مشترک دارد، یعنی دو نفر فرزندان یک مادر هستند و می‌توان آن‌ها را خواهر یا برادر از طریق مادر نامید. این اصطلاح در متون رسمی، ادبی و حقوقی برای مشخص کردن نسبت خانوادگی و خونی به کار می‌رود و تفاوت آن با برادر یا خواهر کامل در این است که پدر مشترک نیست.
در ادبیات فارسی و متون شاعرانه، «هم‌مادر» گاهی به صورت استعاری استفاده می‌شود تا رابطه نزدیکی میان افراد با پیوند مادری را نشان دهد. شاعران از این واژه برای تأکید بر وفاداری، محبت و نزدیکی خونی از طریق مادر بهره می‌برند و آن را نمادی از همبستگی خانوادگی و محبت مادرانه می‌دانند.
از نظر اجتماعی و حقوقی، شناخت هم‌مادر بودن افراد اهمیت دارد، زیرا برخی حقوق و تکالیف خانوادگی، ارث و مسئولیت‌ها بر اساس نسب مادری مشخص می‌شوند. این واژه در اسناد رسمی، ثبت احوال، متون تاریخی و حقوقی برای تعیین جایگاه افراد و روابط خانوادگی به کار می‌رود و نقش مهمی در تعریف روابط قانونی و خونی دارد.