تخیل

تخیل به معنای قدرت ذهنی انسان برای تصور و تجسم چیزهایی است که در واقعیت وجود ندارند یا هنوز اتفاق نیفتاده‌اند. این توانایی به انسان اجازه می‌دهد تا تصاویر، صداها، حس‌ها و حتی موقعیت‌هایی را در ذهن خود بسازد و آن‌ها را تجربه کند، بدون اینکه آن‌ها را به صورت واقعی دیده یا لمس کرده باشد.

تخیل علاوه بر جنبه‌های فردی، در پیشرفت علمی، ادبیات و هنر نیز بسیار مؤثر است. دانشمندان و مخترعان با تخيل خود می‌توانند فرضیات جدید بسازند و مسائل پیچیده را به روش‌های نوین حل کنند. نویسندگان و هنرمندان نیز با استفاده از این قدرت ذهنی خود دنیاهایی خلق می‌کنند که می‌تواند الهام‌بخش یا آموزنده باشد.

تخیل ممکن است کاملاً از واقعیت جدا باشد یا بر پایه واقعیات شکل گیرد و آن‌ها را تغییر دهد یا تکمیل کند. بر خلاف تصور اشتباه، تخیل صرفاً توهم یا خیال‌پردازی بی‌پایه نیست، بلکه فرایندی شناختی و ذهنی است که به انسان‌ها امکان می‌دهد فراتر از محدودیت‌های موجود، تفکر کنند و راه‌های جدیدی بیابند. این توانایی به ویژه در دوران کودکی و در فرآیند یادگیری اهمیت ویژه‌ای دارد و به رشد ذهنی و فکری کمک می‌کند.

تصویر معنی تخیل

لغت نامه دهخدا

تخیل. [ ت َ خ َی ْ ی ُ ] ( ع مص ) خیال بستن. ( تاج المصادر بیهقی ) ( زوزنی ). صورت بستن چیزی مر کسی را. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ).در خیال آوردن. ( غیاث اللغات ) ( آنندراج ). کسی را خیال نمودن. ( ترجمان جرجانی ترتیب عادل بن علی ) ( از اقرب الموارد ): یکی را تخیل گویند، نخستین درجه که چیزها را بتواند دید و شنید. ( تاریخ بیهقی ).
گفتم که بر تخیل دل، حسیه چه کرد
گفتا که پنج حاس نهاده ست پنج در.ناصرخسرو ( دیوان ص 189 ).و آلتهای حفظ وذکر و تخیل و توهم و تعقل و تذکر و تصور موجود کرد.( سندبادنامه ص 315 ). || به گمان افکندن. ( ترجمان جرجانی ترتیب عادل بن علی ): آتسز راتخیل کردند که وطواط از حال کمال الدین واقف بوده است. ( جهانگشای جوینی ). || متوجه کردن تهمت را بسوی کسی. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). || به فراست دریافتن در کسی خیر را. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ) ( از اقرب الموارد ) ( از المنجد ). || تفرس خیر در کسی کردن. || اختیار کردن کسی را و تفرس خیر در او کردن. ( اقرب الموارد ). || سزاوار شدن آسمان به باریدن. ( تاج المصادر بیهقی ) ( زوزنی ). آماده باریدن گردیدن آسمان. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). ابرناک شدن آسمان برای باران. ( آنندراج ). آشکار شدن ابر که دلائل باران در آن بود. ( از اقرب الموارد ) ( از المنجد ). || تکبر کردن. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ) ( اقرب الموارد ) ( المنجد ). || ( اصطلاح فلسفه ) نزد حکما ادراک حس مشترک است صور را. و نیز آن را به حرکت نفس در محسوسات، بواسطه قوه متصرفه تعریف کرده اند. ( کشاف اصطلاحات الفنون ). حرکت نفس را در محسوسات تخیل و در معقولات تفکر میگویند. قطب الدین گوید: تخیل تجرید صورت منتزع از ماده بود، تجریدی بیشتر، چه خیال او را از ماده فرامیگیرد بر وجهی که محتاج نمیشود به وجود ماده بلکه چون ماده باطل میشود یا غایب شود صورت ثابت باشد در او ولکن غیرمجرد است از لواحق مادی، و از این است که صور در خیال بر حسب صور محسوسه است از تقدیری و تکیفی و وضعی، و هیچ فرق نیست میان ایشان الا عدم احتیاج به حضور ماده لاغیر. ( فرهنگ لغات و اصطلاحات فلسفی ). || ( اصطلاح بدیع ) نزدشعرا آنست که شاعر چیزی را در ذهن تخیل کند بسبب تعقل بعضی اوصاف آن که در آن صورت بندد و این را تصور نیز گویند. مثال شعر:

فرهنگ معین

(تَ خَ یُّ ) [ ع. ] (مص ل. ) خیال کردن، پنداشتن.

فرهنگ عمید

۱. به خیال آوردن، به کار انداختن خیال، پنداشتن، گمان کردن.
۲. (اسم ) پندار، گمان.

فرهنگ فارسی

خیال آوردن، بکارانداختن خیال، پنداشتن گمان
۱- ( مصدر ) خیال بستن خیال کردن پنداشتن. ۲- ( اسم ) خیال پندار. جمع: تخیلات.

فرهنگستان زبان و ادب

{imagination} [روان شناسی] توانایی ذهنی ایجاد افکار و تصاویر در غیاب داده های حسی مستقیم

دانشنامه عمومی

تَخَیُل یا پِنداشت یا پِندارِش یا پِنداره روایتی است که در ذهن پردازش شده و غالباً با واقعیت تفاوت دارد.
نظریه ای وجود دارد که شروع تکامل انسان و چیرگی اش بر گونه های دیگر را به زمانی ارجاع می دهد که آدمی شروع به تخیل کردن نمود سند این که انسان نخستین دارای تخیل بوده است، دیوار نگاره های کشف شده از غارهایی است که انسان نخستین برای سکونت برگزیده بوده است. همچنین موجوداتی همچون اژدها و جن و پری و دیو و … که از دیرباز در داستان ها و افسانه هایی همچون شاهنامه یا در کتب مقدس آمده اند گواهان این همراهی کهن تخیل و آدمی می باشند.
افسانه های تخیلی افسانه هایی هستند که در آن از عناصر غیرواقعی و غیرعادی استفاده شده. داستان نویسان با استفاده از تخیل، داستان را به ابرمتن جذابی تبدیل می کنند تا خواننده جذب داستان شود.
تخیل و تجسم زیربنای اصلی و لازمهٔ خلق آثار هنری مختلف و نیز فراگیری دانش و علومی چون ریاضیات و هندسه و فیزیک و … نهایتاً دستیابی به دستاوردهای صنعتی و سنتی تکنولوژیک می باشند.
تخیل (فیلم). «تخیل» ( انگلیسی: Imagination ( film ) ) فیلمی در ژانر فانتزی است که در سال ۲۰۰۷ منتشر شد.

دانشنامه آزاد فارسی

تخیّل (imagination)
روند آگاهانۀ پدید آمدن ایده ها یا تصاویر اشیا، رویدادها، رابطه ها، ویژگی ها، یا فرآیندها در ذهن. تخیل، ادراک (ادغام آگاهانۀ دریافت های حسی از اشیا و رویدادهای بیرونی) و حافظه (یادآوری ذهنی تجارب گذشته) در اصل فرآیندهای روانی مشابهی اند. این موضوع به ویژه هنگامی صادق است که محتوای آن ها تصاویر حسی باشد. روان شناسان گاه بین تخیل منفعل (بازساختی/ بازتولیدی) و تخیل فعال (سازنده یا خلاق) تمایز قائل اند. در تخیل انفعالی تصاویر ذهنی که در اصل با حواس درک شده اند، فراخوانده می شوند و در تخیل فعال، ذهن تصاویر ذهنی رخدادها یا اشیائی را ایجاد می کند که یا با واقعیات گذشته و حال ارتباطی ضعیف دارند یا اصلاً ارتباطی ندارند. در گذشته، اصطلاح تخیل را شامل فرآیندهای یادآوری (حافظه) و نیز خلق تصاویر ذهنی (تخیل) می دانستند. در تعریف دقیق تر، تخیل شامل حافظه نیست چرا که با تخیل چیزی جدید در ذهن شکل می گیرد اما به کمک حافظه صرفاً چیزی قدیمی، که پیش تر در ذهن یا عالم واقع وجود داشته است، به یاد آورده می شود. هنگامی که ادراک خیالی و واقعی هم زمان صورت گیرند، ممکن است ادراک خیالی با ادراک واقعی درآمیخته یا حتی با یکدیگر اشتباه شوند. نمونۀ عینی چنین پدیده ای جابه جاییِ حسی است؛ به این معنا که تحریک یک حس، ادراکی ایجاد می کند که در حالت عادی با تحریک حسی دیگر حاصل می شود. مثلاً وقتی که صدایی بلند به صورت نوری کورکننده درک می شود، یا برعکس. رویدادها و اشیایی که ظاهراً با حواس ادراک ولی در رؤیا دیده می شوند، نمونۀ افعال تخیلی اند که نه اثبات پذیرند و نه تکرارپذیر. در تمام این رخدادهای روانی، تخیل نقش ادراک را برعهده می گیرد. بارزترین نمونۀ این نوع آشفتگی ها (گم گشتگی)، توهماتی است که مبتلایان به اختلالات روانی شدید، مانند اسکیزوفرنی، به آن دچار می شوند. گاهی ممکن است کسی ادراکی واقعی را تخیلی بپندارد؛ این اتفاق نادر را می توان در شرایط آزمایشگاهی ایجاد کرد، همچون تحقیق معروفی که در آن از اشخاص خواسته می شود صحنه یا شیئی را روی پرده ای تصور کنند که البته این تصویر قبلاً بدون اطلاع آنان، به شکلی بسیار نامحسوس، روی پرده منعکس شده است. آزمودنی ها، تقریباً بدون استثنا، تصور می کنند که تصویر تابانده شده محصول تخیل خود آن هاست، حتی اگر آن تصویر کاملاً مطابق با تصویر تخیلی شان نباشد.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] حاضر ساختن صورت چیزی در ذهن و یا پندار را تخیُّل می گویند و از تخیّل به معنای اوّل به مناسبت در باب صوم و حج سخن رفته است.
خارج کردن منی با قصد، به تخیّل صورتهای شهوت برانگیز از مصادیق استمناء به شمار رفته و موجب بطلان روزه و ثبوت کفاره خواهد بود. استمناء محرم با تخیل در حرمت استمناء بر مُحرم و موجب بودن آن برای کفاره، فرقی بین اسباب آن از قبیل ملاعبه و تخیل نیست. تخیل صور شهوت انگیز بنابر تصریح برخی، بر حرمت صرف تخیّل صور شهوت انگیز بدون قصد انزال، دلیلی وجود ندارد؛ هرچند ترک آن ـ به جهت بیم وقوع در گناه ـ بهتر است.
[ویکی فقه] تخیل (ابهام زدایی). تخیل ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • تخیل (منطق)، از اصطلاحات علم منطق و به معنای برانگیخته شدن قوه خیال و به هیجان آمدن نفس• تخیل (فقه)، حاضر ساختن صورت چیزی در ذهن و یا پندار و دارای کاربرد در علم فقه
...
[ویکی فقه] تخیل (فقه). حاضر ساختن صورت چیزی در ذهن و یا پندار را تخیُّل می گویند و از تخیّل به معنای اوّل به مناسبت در باب صوم و حج سخن رفته است.
خارج کردن منی با قصد، به تخیّل صورتهای شهوت برانگیز از مصادیق استمناء به شمار رفته و موجب بطلان روزه و ثبوت کفاره خواهد بود.
استمناء محرم با تخیل
در حرمت استمناء بر مُحرم و موجب بودن آن برای کفاره، فرقی بین اسباب آن از قبیل ملاعبه و تخیل نیست.
تخیل صور شهوت انگیز
بنابر تصریح برخی، بر حرمت صرف تخیّل صور شهوت انگیز بدون قصد انزال، دلیلی وجود ندارد؛ هرچند ترک آن ـ به جهت بیم وقوع در گناه ـ بهتر است.

[ویکی فقه] تخیل (منطق). تخیل، از اصطلاحات علم منطق بوده و مفاد قضایای تخییلی یا مخیلات است و به معنای برانگیخته شدن قوه خیال و به هیجان آمدن نفس است.
تخیل گاهی ایجاد سرور و خوشحالی و گاهی ایجاد غم و اندوه می کند، گاهی کار مشکلی را آسان جلوه می دهد و گاهی چیزی را مشکل و محال می نمایاند، گاه به چیزی رغبت و گاه نفرت به وجود می آورد، گاه از چیزی می ترساند و گاه جسارت و شجاعت را سبب می شود، گاه چیزی را عزیز و شریف و گاه پست می نمایاند.قضایایی که آثارشان تخیّل است (مخیلات) در نفس آدمی قبض یا بسط، شوق یا نفرت و یا حالی از حالات ایجاد می کند. این گونه قضایا با این که یقین ایجاد نمی کند و تخییل در آنها جایگزین تصدیق شده است، تأثیری بس شگرف در ذهن دارند و هدف گوینده برانگیختن شنونده است تا از طریق تهییج برای مثال در وی ایجاد نفرت یا رغبت کند؛ مانند آنکه عسل را به صفرا یا قَی تشبیه کند تا دل از آن زده شود.
تأثیر تخیل در آدمی
وجه تأثیر تخیل در آدمی، آن است که در آن، نوعی محاکات نهفته است. محاکات، حکایت دروغین از واقع و صدور چیزی از چیزی است که صدورش از آن متوقع نیست؛ به همین سبب، نفس از آن تعجب می کند و این تعجب، سبب لذت می شود؛ مانند طوطی که ادای سخنگویان را در می آورد (حکایتی دروغین از انسان سخنگوست و به همین سبب نیز جالب و خوشایند است) یا فرد زشتی که ادای زیبارویان را در می آورد یا تصویری زیبا از طبیعت که نوعی حکایت از آن است و زیبایی اش را جلوه گر می سازد و به همین سبب بدان توجه می شود.

ویکی واژه

fantasia
خیال کردن، پنداشتن.

جمله سازی با تخیل

نفس ‌کدام و چه دل ای جنون تخیل هستی در آتش است سپندی ‌که ‌گرم جستنش است این

مجموعه تلویزیونی ترسناک جنایی علمی–تخیلی مظنون که از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶ از شبکه سی‌بی‌اس پخش شد در متن داستان خود از یک ابررایانه گردآورنده داده استفاده می‌کرد.

می‌شنیدم از «نظیری» عشق وی کردم هوس کی چنین جانسوز دردی در تخیل داشتم

از آثار تخیلی این نویسنده می‌توان به «خیابان چمنی»۱۹۹۶ و رمانی به اسم «قارچ زندگی من»۲۰۰۱ اشاره نمود.

ادوارد آنتونی مایسن کالِن یک شخصیت تخیلی در کتاب گرگ و میش (شفق) و یکی از ۲ شخصیت اصلی داستان است. نقش ادوارد کالن در سری فیلم‌های گرگ و میش را رابرت پتینسون بازی کرده است.

این سیارک به افتخار ایزاک آسیموف، نویسنده داستان‌های تخیلی به نام آسیموف ۵۰۲۰ نام‌گذاری شده‌است.

گزارش محتوای نامناسب