واژه‌ی مشمول صفتی عربی است که در زبان فارسی معانی گوناگون و کاربردهای گسترده‌ای دارد. در مفهوم اصلی و لغوی، به آب یا شرابی اطلاق می‌شود که باد شمال بر آن وزیده و خنک شده باشد. این واژه در متون کهن به‌صورت جمع «مشمولون» نیز به کار رفته است. علاوه بر این، در برخی منابع به‌صورت مجازی برای توصیف فردی خوشخوی و خوش‌برخورد نیز استفاده شده است.
در کاربردهای نوین و اداری، این واژه بار معنایی شامل‌شده و دربرگرفته‌شده به خود گرفته است. برای نمونه، هنگامی که فرد یا چیزی در حکم، قانون یا گروه خاصی وارد می‌شود، از اصطلاح مشمول حکم استفاده می‌گردد. یکی از شناخته‌شده‌ترین کاربردهای آن در ایران، اشاره به جوانان مشمول خدمت سربازی است که به سن قانونی برای ورود به نظام وظیفه عمومی رسیده‌اند. بنابراین، می‌توان گفت این واژه از یک سو ریشه در ادبیات کلاسیک و توصیف طبیعت دارد و از سوی دیگر، به‌عنوان اصطلاحی حقوقی و اداری، در بافت‌های رسمی و مدرن به‌کار می‌رود. این تحول معنایی، نشان‌دهنده‌ی پویایی زبان فارسی و توانایی آن در تطابق با نیازهای بیانی جدید است.