فسفر

فسفر یک عنصر شیمیایی با نماد P و عدد اتمی 15 است. این عنصر یکی از عناصر غیر فلزی است و در جدول تناوبی در گروه 15 (گروه نیتروژن) قرار دارد. این ماده به طور طبیعی در چندین فرم وجود دارد و نقش‌های مهمی در بیوشیمی و کشاورزی ایفا می‌کند.

ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی:

این عنصر در دما و فشار معمولی به صورت جامد وجود دارد و در دو شکل اصلی: فسفر سفید و قرمز یافت می‌شود.

نوع سفید بسیار واکنش‌پذیر است و در معرض هوا به سرعت می‌سوزد و می‌تواند خطرناک باشد.

رنگ قرمز آن پایدارتر است و در دماهای بالاتر به فسفر سفید تبدیل می‌شود.

نقش در بیوشیمی:

این ماده یکی از عناصر اصلی تشکیل‌دهنده DNA و RNA است و در ساختار مولکول‌های این اسیدهای نوکلئیک نقش دارد.

همچنین این عنصر در تولید ATP (آدنوزین تری‌فسفات) که منبع اصلی انرژی در سلول‌ها است، اهمیت دارد.

کاربردها:

کودهای شیمیایی: فسفر یکی از سه عنصر اصلی در کودهای شیمیایی است و برای رشد گیاهان ضروری است.

آتش‌زاها: رنگ سفید آن در برخی از سلاح‌های آتش‌زا و مواد منفجره به کار می‌رود.

منابع طبیعی:

این عنصر به طور طبیعی در سنگ‌های فسفاته و در برخی از مواد آلی موجود در خاک و آب یافت می‌شود.

لغت نامه دهخدا

فسفر. [ ف ُ ف ُ ] ( فرانسوی، اِ ) جسمی است جامد زردرنگ که سطح آن برنگ قهوه ای یا سفید است، بوی سیر میدهد و در آب غیرمحلول است و چون در هوا فاسد میگردد آن را در آب نگاه میدارند. از آب سنگین تر است و در 44 درجه حرارت ذوب میشود. فسفر مایع در 287 درجه میجوشد. ( البته در محیط بدون اکسیژن ) و تکاثف نسبی بخار آن نشان میدهد که جرم مولکولی فسفر 114 یعنی دو مولکول فسفر چهار اتمی است. فسفر به دو صورت مختلف که خواص آنها کاملاً مشخص و ممتاز است وجود دارد: فسفر سفید و فسفر سرخ اگر به فسفر سفید نور بتابد سرخ میشود. فسفر سرخ آتش گیر نیست و سمیت ندارد، ولی فسفر سفید از خطرناکترین سمهاست. فسفر در آب غیرمحلول است، ولی در بنزین و سولفور کربن حل میشود و محلول آن بسیار آتش گیر و خطرناک است. چگالی فسفر سفید 1/84 وچگالی فسفر سرخ 2/18 است. ( از فرهنگ فارسی معین ).

فرهنگ معین

(فُ فُ ) [ فر. ] (اِ. ) عنصری است جامد به رنگ های سفید، زرد، قرمز، قهوه ای، بنفش که بوی سیر می دهد و در آب حل نمی شود. چون در هوا فاسد می گردد آن را در آب نگه می دارند.

فرهنگ عمید

عنصر غیر فلز شیمیایی زردرنگ، با بخارهای سمّی، و قابلیت اشتعال فراوان که در تهیۀ کبریت، کودهای شیمیایی، و آلیاژها کاربرد دارد.

فرهنگ فارسی

عنصرشیمیائی که درعالم نباتات وحیوانات دراجسام آلی واستخوان حیوانات وجوددارد، رنگش زردروشن، خالص آن درطبیعت نیست
( اسم ) جسمی است زرد رنگ که سطح آن برنگ قهوه یی یا سفید است. بوی سیر می دهد و در آب غیر محلول است و چون در هوا فاسد می گردد آن را در آب نگه میدارند از آب سنگین تر و در ۴۴ درجه ذوب می شود. فسفر مایع در ۲۸۷ درجه می جوشد ( البته در محیطی بدون اکسیژن ) و تکائف نسبی بخار آن نشان می دهد که جرم مولکولی فسفر ۱۱۴ یعنی مولکول فسفر چهار اتمی است. فسفر به دو صورت مختلف که خواص آنها کاملا مشخص و ممتاز است وجود دارد: فسفر سفید و فسفر سرخ. اگر به فسفر سفید نور بتابد قرمز می شود. فسفر سرخ آتشگیر نیست و سمیت ندارد ولی فسفر سفید از خطرناکترین سمهاست. فسفر در آب غیر محلول است ولی در بنزین و سولفور کربن حل می شود و محلول آن بسیار آتشگیر و خطرناک است. چگالی فسفر سفید ۱ / ۸۴ و چگالی فسفر سرخ ۲ / ۱۸ است

دانشنامه آزاد فارسی

فُسْفُر (phosphorus)
مشتق از فسفروس یونانی به معنای کم تحمل. عنصری غیر فلزی و شدیداً فعال، با نماد P، عدد اتمی ۱۵، جرم اتمی نسبی ۳۰.۹۷۳۸. در طبیعت به صورت فسفات، عموماً به شکل کانی آپاتیت، یافت می شود و برای حیات حیوانات و گیاهان ضروری است. ترکیبات فسفر در کودها، مواد شیمیایی آلی متنوع، کبریت ها، مواد آتش بازی، و در فولاد و شیشه به کار می روند. در ۱۶۷۴، اولین بار کیمیاگر آلمانی، هنینگ براند، فسفر را شناسایی و آن را از اوره تهیه کرد. این عنصر سه شکل آلوتروپیک دارد: یک پودر سیاه، یک جامد مومی به رنگ زرد ـ سفید که خود به خود در هوا آتش می گیرد و گاز سمی پنتواکسید فسفر تولید می کند، و یک پودر قرمز ـ قهوه ای که نه سمی است و نه خود به خود می سوزد.

جمله سازی با فسفر

💡 در آکواپونیک عناصر غذایی موجود در آب استخر پرورش ماهی به عنوان کود در سیستم هیدروپونیک و در بستر گیاهان مصرف می‌شود و این عمل برای ماهی نیز سود دارد چون تجمع مواد تولید شده ناشی از تجزیه بقایای گیاهان و میکروارگانیسم‌ها در بستر استخر و ترکیبات ازته و فسفر ناشی از تغذیه ماهیان در آب تجمع یافته و عامل محدودکننده شرایط زیست ماهیان می‌شود.

💡 از نظر جرم، سلول‌های انسان دارای ۶۵–۹۰٪ آب هستند. از این رو اکسیژن بخش عمده‌ای از جرم انسان را تشکیل می‌دهد. ۹۹٪ جرم بدن انسان از ۶ عنصر اکسیژن، کربن، هیدروژن، نیتروژن، کلسیم و فسفر تشکیل شده‌است.