اصحاب کهف که در متون ادبی و عرفانی فارسی با عنوان هفت‌مردان نیز از آنان یاد می‌شود، گروهی پاک‌سرشت و مؤمن بوده‌اند که به دلیل ایمان راستین خود، در دورانی از ستم و شرک، به غار پناه بردند و به خوابی طولانی فرورفتند. این اصطلاح در فرهنگ‌های کهن فارسی مانند برهان‌قاطع، به معنای هفت مرد دانسته شده و به‌عنوان کنایه‌ای از داستان اصحاب کهف به کار رفته است.
در گستره‌ی عرفان و تصوف، هفت‌مردان علاوه بر اشاره به اصحاب کهف، به گروهی از اولیاء و اخیار نیز تعبیر شده که پاسدار حقیقت و قوام‌بخش جهان هستی‌اند. بر پایه‌ی باورهای عرفانی، این جمعیت سیصد و پنجاه و شش تن هستند که در شش مرتبه‌ی معنوی جای گرفته‌اند. در این سلسله‌مراتب، سیصد تن در یک مرتبه، چهل تن در مرتبه‌ای دیگر، هفت تن در مرتبه‌ای بالاتر، پنج تن، سه تن و در نهایت یک تن که قطب نامیده می‌شود، قرار دارند.
