این واژه که ریشه‌ای عربی دارد، در اصل جمع کلمه محفل است. محفل به معنای مکانی است که افراد در آن برای هدفی خاص گرد هم می‌آیند؛ بنابراین، این واژه به معنای انجمن‌ها است. این کلمه به نشست‌ها و گردهمایی‌هایی اطلاق می‌شود که افراد برای گفتگو، تبادل نظر، آموزش، یا حتی صرفاً همنشینی در آن حضور پیدا می‌کنند. این مجالس می‌توانند رسمی یا غیررسمی، عمومی یا خصوصی باشند و از مجالس علمی و ادبی گرفته تا دوستانه و خانوادگی را در بر گیرند.
در ادبیات فارسی، کاربرد گسترده‌ای داشته و در آثار شاعران و نویسندگان بزرگی چون منوچهری، سعدی، و نویسنده کلیله و دمنه به چشم می‌خورد. برای مثال، در شعر منوچهری، از وزیری والا که چه در دیوان چه در صدر محافل جای دارد، سخن به میان آمده است که نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه مجالس و محافل در آن دوران است. همچنین در کلیله و دمنه به خاموشی اختیار کردن در محافل اشاره شده است که بیانگر آداب و رسوم حاکم بر این گردهمایی‌هاست. سعدی نیز در گلستان، حکایت در محافل دانشمندان نشستی زبان از سخن ببستی را آورده است که نشان‌دهنده فروتنی و احترام به اهل علم در این گونه مجالس است.