در علم ریاضیات، به ویژه در بستر فضای اقلیدسی، مبدأ نقطه‌ای است که عمدتاً با نماد O نمایش داده می‌شود و به منزله‌ی مرجعی اساسی جهت توصیف هندسه‌ی فضای پیرامون مورد استفاده قرار می‌گیرد. در دستگاه مختصات دکارتی، مبدأ نقطه‌ی تلاقی محورهای مختصات است. این نقطه، هر یک از محورها را به دو نیم‌خط تقسیم می‌نماید که یکی به عنوان جهت مثبت و دیگری به عنوان جهت منفی تلقی می‌شود. موقعیت سایر نقاط در این دستگاه، از طریق سنجش فواصل تصویر آن‌ها بر روی محورها از مبدأ، تعیین می‌گردد که این فواصل به عنوان مختصات شناخته می‌شوند. مختصات مبدأ همواره مقادیر صفر را شامل می‌شوند؛ به عنوان مثال، (0, 0) در فضای دو بعدی و (0, 0, 0) در فضای سه بعدی. در مقابل، در دستگاه مختصات قطبی، مفهوم مبدأ به وضوح تعریف نشده است. با این حال، در هندسه‌ی اقلیدسی، امکان انتخاب هر نقطه دلخواهی از فضا به عنوان مبدأ وجود دارد. در صفحه‌ی مختلط نیز، مبدأ نقطه‌ای است که محور حقیقی و محور موهومی در آن یکدیگر را قطع می‌کنند.
مبدا
لغت نامه دهخدا
چون آخرعمر این جهان آمد
امروز ببایدش یکی مبدا.ناصرخسرو ( دیوان ص 19 ).گفتم چه چیز جنبش مبدای هردوان
گفتا که هست آرام انجام هر صور.ناصرخسرو ( دیوان ص 188 ).خوی کرام گیر که حری را
خوی کریم مقطع و مبدا شد.ناصرخسرو ( دیوان ص 141 ).چون از نظام عالم نندیشی
تا چیست انتها و چه بد مبدا.ناصرخسرو.بجز تو هیچکسی خسروی نداند کرد
که خسروی را از تست مقطع و مبدا.مسعودسعد.قدم در راه مردی نه که راه و گاه و جاهش را
نباشد تا ابد مقطع نبوده است از ازل مبدا.سنایی.نجسته فقر، سلامت کجا کنی حاصل
نگفته بسم به الحمد چون کنی مبدا.خاقانی ( دیوان چ سجادی ص 21 ).وگر حرمت ندارندم به ابخاز
کنم ز آنجابه راه روم مبدا.خاقانی ( دیوان، ایضاً ص 26 ).نجوم از برِ عنصر آمد به مخلص
عقول از بر انفس آمد به مبدا.خاقانی ( دیوان چ سجادی ص 814 ).- مبدا کردن؛ آغاز کردن. دست یازیدن:
تندی و صفرای بخت خواجه یک ساعت بود
ساعتی دیگر به صلح و آشتی مبدا کند.منوچهری.تو به قهردشمنان بهتر که خود مبدا کنی
پیش از آن کان بدنیت بر قهر تو مبدا کند.ناصرخسرو ( دیوان چ تهران ص 135 ).و رجوع به مبداء شود.
فرهنگ عمید
۲. سبب.
۳. [قدیمی] اصل.
۴. (اسم، صفت ) [قدیمی] خداوند.
فرهنگ فارسی
( اسم ) ۱ - جای شروع مقابل مقصد: حرکتی که بواسط. آن از مبدا به مقصد رسند. ۲ - آغاز شروع. ۳ - جای آشکار کردن جمع: مبادی. ۴ - اصل هر شئ جمع: مبادی. ۵ - سبب جمع: مبادی. یا مبدائ ازلی. یا مبدائ اعلی. یا مبدائ اول. ذات حق تعالی. یامبدائ قریب. هر مبدائی که با ذی المبدائ خود فاصل. کمتری داشته باشد قریب است مثلا قوت عامله که محرک عضلات است برای صدور فعل مبدائ قریب است و اجماع که اراد. جازم باشد نسبت به شوق که میل موکد است قریب است و نسبت به قو. عامله بعید است. یا مبدائ کل. ذات حق تعالی که مبدائ المبادی است ۶ - مبدائ اسمائ کلی کون را گویند در مقابل معاد که اسمائ کلی الهی را نامند و آمدن سالک از راه اسمائ کلی کونی بود که مبدائ اوست و رجوع او از راه اسمائ کلی الهی باشد که معاد اوست. یا مبدائ فیاض. یا مبدائ وجود. الف - ذات حق. ب - عقول مجرده. ۷ - نقطه ای که فواصل نقاط دیگر را از آن اندازه گیرند. ۸ - زمانی که فواصل زمانهای دیگر را از آن حساب کنند.
فرهنگستان زبان و ادب
{origin} [گردشگری و جهانگردی] مکانی که مسافر سفر خود را از آنجا شروع می کند
{source} [زبان شناسی] نقش معنایی سازه ای که به آغاز فرایند اشاره دارد
دانشنامه عمومی
در دستگاه مختصات دکارتی مبدأ محلی است که محورهای دستگاه مختصات یکدیگر را قطع می کنند. این نقطه هر یک از محورها را به دو پاره تقسیم می کند که یکی مثبت و دیگری منفی در نظر گرفته می شود. مکان نقاط دیگر با استفاده از فاصله های تصویرشان روی محورها از مبدأ سنجیده می شود که به آن مختصات می گویند. مختصات مبدأ همواره همگی صفر است، برای مثال ( 0, 0 ) در دو بُعد و ( 0, 0, 0 ) در سه بُعد.
در دستگاه مختصات قطبی مبدأ خوش تعریف نیست. در هندسه اقلیدسی می توان مبدأ را به دلخواه هر نقطه ای از فضا انتخاب کرد. مبدأ صفحه مختلط جایی است که محور حقیقی و موهومی یکدیگر را قطع می کنند.
دانشنامه آزاد فارسی
در ریاضیات، در دستگاه مختصات دکارتی، محل تلاقی محورهای x و y. مختصاتِ مبدأ (۰ , ۰) است. همچنین، به نقطۀ آغازِ پرتویا نیم خطنیز مبدأ می گویند.
ویکی واژه
provenienza
جمله سازی با مبدا
مبداء این دایره و منتهی است مصدر فیضی که بلا انتهی است