کلمه علوی در اصل به کسی یا چیزی اشاره دارد که به حضرت علی بن ابیطالب (ع)، امام نخست شیعیان و خلیفه چهارم مسلمانان، منسوب باشد. این واژه معمولاً برای بیان ارتباط خانوادگی، فکری یا مذهبی با ایشان به کار می‌رود. به همین دلیل، علوی می‌تواند به بازماندگان یا پیروان حضرت علی (ع) اطلاق شود.
از نظر تاریخی، علوی بیشتر به خاندان و نسل حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) اشاره دارد. در بسیاری از منابع اسلامی، سادات یا فرزندان ائمه شیعه نیز به این عنوان شناخته می‌شوند. این اصطلاح در کنار واژگانی مثل «هاشمی» یا «طالبی» استفاده شده و بار معنایی خاصی از احترام و جایگاه دینی دارد.
در معنای گسترده‌تر، علوی گاه به طریقه‌ها و جریان‌های مذهبی نیز اطلاق می‌شود که اندیشه یا نسبت خود را به حضرت علی (ع) می‌رسانند. برای نمونه، در برخی کشورها، گروه‌های مذهبی با نام علويان شناخته می‌شوند. بنابراین، این مفهوم علاوه بر جنبه خانوادگی، بُعد اعتقادی و اجتماعی نیز دارد.
