اکسپرسیونیسم

اکسپرسیونیسم (ادبیات). اِکْسْپِرسیونیسم (ادبیات)(expressionism)
سبکی ادبی، که همچون اکسپرسیونیسم در نقاشی، فعل و انفعالات درونی ذهن انسان را به نمایش می گذارد یا، به عبارتی، آن ها را «پشت ورو» می کند و نشان می دهد که افکار هر فرد چگونه در چهره و اندامش اثر می گذارد و حتی دنیای او را متحول می سازد. در تئاتر، اکسپرسیونیسم صحنۀ اعتراضی اجتماعی است که در آن با بهره گیری از تک گویی های طولانی که بیانگر وضع روحی شخصیت هاست نشان می دهد که آشوب های ذهنی قهرمان از رخدادهای جهان خارج به مراتب بااهمیت ترند. اکسپرسیونیسم را می توان واکنشی دربرابر جامعۀ راحت طلب، بی فکر و بی قیدی دانست که روزبه روز ماشینی تر می شود. شخصیت های اصلی، خاصه در آثار فرانتس کافکا، در تصوری مخدوش از دنیا به دام افتاده اند که یا بازتاب کشمکش های روانی خود آن هاست یا انعکاس جامعه ای است که خوانندگان عصر او در آن می زیستند. رمان نویسان آلمانی، ماکس برود (بروت) و کارل کراوس، نیز در این سبک کار کرده اند. ادبیات اکسپرسیونیستی آلمان را نازی ها در دهۀ ۱۹۳۰ کاملاً نابود کردند. در ادبیات اکسپرسیونیستی، پیامدهای موقعیت غریب و نامتعارف به گونه ای رخ می دهند که گویی چنان موقعیتی حقیقتاً وجود داشته است. نویسندگان اکسپرسیونیست پایان بندی های متفاوتی برای آثارشان برمی گزینند. تراژدی های شخصی معمولاً به نابودی شخصیت داستان می انجامند. برعکس اگر وضع جامعه موردنظر باشد، ممکن است داستان پایان خوش بینانه ای داشته باشد و به پیروزی ارزش های سنتی بشر بر اختناق و تولید انبوه بینجامد. این ویژگی در تئاتر نمود بیشتری دارد. تئاتر اکسپرسیونیستی آلمان در آثار گئورگ کایزر، و ارنست تُلر شکوفا شد و برشت و پیسکاتور تئاتر معروف به تئاتر حماسی را پدید آوردند. در امریکا رگۀ اکسپرسیونیستی نیرومندی در نمایش نامه های یوجین اونیل، تنسی ویلیامز، و آرتور میلر به چشم می خورد. در ادبیات ایرلند، برخی از آثار شون اوکِیسی و جیمز جویس را می توان اکسپرسیونیستی شمرد. اشعار اکسپرسیونیستی برجسته ای را می توان در میان آثار گئورگ هایم، گُتفرید بِن، گئورگ تراکْل یافت. این نوع شعر از پرداختن به جزئیات توصیفی و روایی پرهیز می کرد و سعی در انتقال جوهرۀ تجربۀ درونی از طریق تغزل ناب داشت. همچون تئاتر و نقاشی، شعر اکسپرسیونیستی علی رغم بیزاری از جامعۀ مادی از سقوط زودهنگام آن نیز اظهار نگرانی می کند.
اکسپرسیونیسم (سینما). اِکْسْپِرسیونیسم (سینما)(expressionism)
در سینما به نوعی دکور و بازیگری و نورپردازی گفته می شود که متأثر از جنبش هنری آلمان به همین نام است. در این سبک، دکورها ظاهری غیرمتعارف دارند و تا حد زیادی انتزاعی اند و اهمیت شان کمتر از اهمیت بازیگران نیست. نورپردازی چنان است که سایه های عمیقی ایجاد می کند و زوایای دوربین چنان کج ومعوج است که بر وجه گروتسک و تخیلی ماجراها تأکید می کند. مطبّ دکتر کالیگاری، ساختۀ روبرت وینه، نمونۀ اعلای اکسپرسیونیسم است. پس از این فیلم، در اواخر دوران سینمای صامت آلمان، سبک اکسپرسیونیسم رواج یافت. تأثیر این سبک در آثار آلفرد هیچکاک، اورسن ولز، مایکل پاول، و مارتین اسکورسیزی دیده می شود.
اکسپرسیونیسم (هنر). اِکْسْپِرسیونیسم (هنر)(expressionism)
سبکی در نقاشی، مجسمه سازی، و موسیقی که بیانگر عواطف درونی است؛ به طور اخص نام جنبشی هنری که در اوایل قرن ۲۰ در اروپای شمالی و مرکزی پدید آمد. اکسپرسیونیست ها به کژنمایی یا مبالغه در ظواهر طبیعی برای خلق بازتابی از جهان درونی گرایش داشتند. پردۀ جیغ(۱۸۹۳؛ نگارخانۀ ملی، اسلو) اثر ادوارد مونک، نقاش نروژی، شاید پرآوازه ترین اثر از این دست باشد. جیمز اِنسور، اُسکار کوکوشکا، اگون شییله، و خائیم سوتین از برجسته ترین هنرمندان اکسپرسیونیت، گروه پل و گروه سوار آبی از گروه های منتسب به این جنبش بودند. گرایش اکسپرسیونیستی در هنر آلمان پس از جنگ جهانی اول، با شدت بیشتری در آثار ماکس بکمان و جورج گروس آشکار شد. در موسیقی نیز استفاده از کژتابی های ملودیک و هارمونیک برای ایجاد جلوه ای بیانگرانه است که با آثار آرنولد شونبرگ، پاول هیندمیت، ارنست کرِنِک و دیگر موسیقی دانان پیوند دارد. اکسپرسیونیسم در یک تعریف کلی، بر هر اثر هنری دلالت دارد که در آن ذهنیت هنرمند بر عرضۀ عینی اشکال خارجی اولویت یابد. در همۀ هنرمندانی که اکسپرسیونیست خوانده می شوند، تأکید بر تجربۀ درونی مشترک است، هرچند در سبک های فردی بسیار متنوعی تجلّی می یابد. ژولین اوگوست اِروه، نقاش فرانسوی، در ۱۹۰۱ اصطلاح اکسپرسیونیسم را ساخت. در ۱۹۱۴ پل فختر، منتقد آلمانی، در کتابش با نام اکسپرسیونیسموس تمایز قائل شد بین «اکسپرسیونیسم درون نگر» که براساس دنیای درونی هنرمند شکل می گیرد، و «اکسپرسیونیسم برون نگر» که از تلاقی حیات درونی با واقعیت بیرونی حاصل می شود. جنبش اکسپرسیونیسم را کمابیش می توان واکنشی دربرابر جامعۀ بورژوایی و بیش ازپیش ماشینی شدۀ اروپای پیش از جنگ جهانی اول دانست؛ هنرمندان با بیان نیروهای ناشناخته یا ناخودآگاهانۀ حیات درونی، درپی براندازی نظام اجتماعی بیرونی بودند. در ۱۹۱۶ هرمان بار، نمایش نامه نویس و مقاله نویس آلمانی، در کتابش با نام اکسپرسیونیسموس، زیبا شناسی آلمانی، به ویژه آثار گوته را خاستگاه اکسپرسیونیسم شناخت. فیلسوفان، نیچه و شوپنهاور؛ و داستایوفسکی، رمان نویس روس، از نویسندگانی بودند که بر اکسپرسیونیسم آلمانی تأثیر نهادند. نقاشان ون گوگو گوگن، نیز به ویژه به سبب بهره گیری از رنگ برای بیان عاطفی به جای بازنمایی واقعی، از طلایه داران برجستۀ اکسپرسیونیسم به شمار رفته اند. روش کار آنان را مونک فراتر برد، و احساسات حاد و غالباً مشوش را با رنگ های تند به تصویر کشید. بیان صریح نفسانیات عنان گسیخته در آثار مونک که حاصل ساده سازی فرم و احیای چاپ چوب بود، توسط هنرمندان اکسپرسیونیست جدیدتر تداوم یافت. جیمز اِنسور از دیگر اکسپرسیونیست های پرنفوذ آغازین بود که صورتک ها و اسکلت های عجیبی با رنگ های زنده نقاشی کرد. در ۱۹۰۵ دو گروه اکسپرسیونیستی شکل گرفت. در فرانسه فووها (← فوویسم) گروهی متشکل از دوستانی با محوریت هانری ماتیس برپا کردند، که حدود سه سال نشست هایی غیررسمی با یکدیگر داشتند. از کار نقاشان این گروه بیشتر به سبب رنگ های غیرواقعی شان بسیار انتقاد می شد، گرچه آنان بیش از همتایان آلمانی شان در گروه پل قواعد متعارف را رعایت می کردند. گروه آلمانی پل را چهار دانشجوی معماری، ارنست لودویگ کیرشنر، اریش هِکِل، کارل اشمیت ـ روتلوف، و فریتس بلایل، در ۱۹۰۵ رسماً در درسدن تشکیل دادند. سپس ماکس پششتاین، نقاش آلمانی، کونو آمیِت، نقاش سوئیسی، و آکسل گالِّن ـ کالِّلا، نقاش فنلاندی، نیز به آنان پیوستند. در آغاز از آثار نیچه و داستایوفسکی متأثر بودند، و رفته رفته برای بیان صریح عواطف و خلق تصاویر جنسی به الگوبرداری از هنر بدْوی پرداختند. در ۱۹۱۱ گروه پل به برلین نقل مکان کرد، و سال بعد در دومین نمایشگاه گروه سوار آبی شرکت جست. برخلاف گروه پل، گروه سوار آبی به انتزاعی نزدیک تر به «اکسپرسیونیسم درون نگر» در تعریف فختر گرایش داشتند. واسیلی کاندینسکی و فرانتس مارک رهبران آن، و نمایندۀ اوج اکسپرسیونیسم آلمانی بودند. نام آن، به گفتۀ کاندینسکی، برگرفته از علاقۀ مارک به اسب، علاقۀ خود او به اسب سواران، و علاقۀ مشترک آنان به رنگ آبی بود. گروه آن ها هرگز تشکّلی رسمی نیافت، ولی دو نمایشگاه با این نام برگزار گردید، و در ۱۹۱۲ سالنامه ای به همین نام منتشر شد. از این تریبون ها برای نشان دادن تنوع بیانی هنرمندان معاصر، و یگانگی اساسی هنر مدرن و هنر بدْوی، براساس اشتراک در صراحت بیان، استفاده شد. آمیزش گرایش های اکسپرسیونیستی و کوبیستی در آثار بعضی هنرمندان، و تأثیرپذیری از تصوّف و عرفان هندی، تحولات دیگری بودند که پیش از جنگ جهانی اول در اکسپرسیونیسم رخ دادند. فجایع جنگ، نوعی آگاهی سیاسی را در پی داشت که در آثار نقاشانی همچون ارنست بارلاخ، کِته کولویتس، و ماکس بِکمان، تجلّی یافت؛ تابلوی شب (۱۹۱۸ـ۱۹۱۹) اثر بکمان نمونه ای درخور ذکر است. دو اکسپرسیونیست دیگر، اوگوست ماکه و فرانتس مارک، در جنگ کشته شدند. در سال های پس از جنگ جهانی اول، سوتین در مقام یکی از بزرگ ترین اکسپرسیونیست های فرانسوی به هنرآفرینی پرداخت؛ در آلمان اکسپرسیونیسم به جنبشی پیشتاز بدل شد، ولی در ۱۹۳۳ نازی ها آن را هنر فاسد شناختند، و سرکوب کردند. در سال های پس از جنگ جهانی دوم، اصطلاح اکسپرسیونیستی به گروه یا جنبش خاصی اطلاق نشده، و به طور کلی در توصیف کار هنرمندانی همچون گئورگ بازلیتس، مارک شاگال، و فرانسیس بیکن به کار رفته است. ← تاشیسم؛ اکسپرسیونیسم_انتزاعی.

[ویکی فقه] کلمۀ اکسپرسیون از دو قسمت ex که پیشوند و به معنای خارج است و pression به معنای فشار و فشردگی تشکیل شده است.
اکسپرسیونیسم در زبان های اروپایی معانی متعدد دارد: بیان، عبارت، حالت قیافه؛ و نیز به معنای ابراز حالات درون و بالاخره به معنای فشردن می باشد، از آن جهت که میوه ای را بفشارند تا آبش دربیاید.اصطلاح اکسپرسیونیسم در واقع ناظر به دو معنای اخیر است. 
اکسپرسیونیسم در ادبیات
در ادبیات، اکسپرسیونیسم روشی است که جهان را بیش تر از طریق عواطف و احساسات می نگرد، به عبارت دیگر کوشش هنرمند مصروف نمایش دادن و بیان حقایقی است که برحسب احساسات و تأثیرات شخصی خود درک کرده است. 
اکسپرسیونیسم و ارزش های هنری
اکسپرسیونیسم را می توان عکس العمل و نشانۀ تمایلات رمانتیک هنرمندانی دانست که در جامعه صنعتی رو به رشد اوایل قرن بیستم می زیستند و بی اعتنایی آن جامعه نسبت به ارزش های هنری آنان را به یافتن شیوه های جدید و به کار گیری شکل های متفاوت بیان هنری بر می انگیخت؛ به خصوص که در آن سال ها عقاید فروید - روان شناس اتریشی - که اعماق ذهن بشر را می کاوید، هنرمندان را به گزارش دقیق زوایای درون انسان وامی داشت.