کوبیسم

کوبیسم که با نام فرانسوی Cubisme شناخته می‌شود، یکی از جنبش‌های هنری تأثیرگذار در تاریخ هنر غرب محسوب می‌شود. این سبک در فاصلهٔ سال‌های ۱۹۰۷ تا ۱۹۰۸ به‌عنوان رویکردی جدی در نقاشی و در مقیاسی محدودتر در تندیس‌گری پدیدار شد. ظهور آن را می‌توان نقطه‌عطفی اساسی در جریان هنر مدرن دانست که بنیان‌های زیبایی‌شناسی سنتی را دگرگون ساخت.

این واژه از ریشهٔ فرانسوی Cube به معنای مکعب گرفته شده است. لویی وکسل، منتقد هنری، نخستین بار این اصطلاح را به‌کار برد. با این حال، به گفتهٔ دوید هاکنی در کنفرانس دانشگاه هاروارد در ۶ فوریه ۱۹۸۶، این واژه برای توصیف آنچه ژرژ براک و پابلو پیکاسو پدید آوردند، عبارتِ به‌نحو غلط گزینش‌شده و بدیعی بوده است. وکسل با مشاهدهٔ آثار، تصور می‌کرد کوبیسم صرفاً به‌کارگیری مکعب‌ها و سطح‌های هندسی است؛ در حالی که این نگرش، برداشتی ساده‌انگارانه از این جنبش محسوب می‌شد.

در واقع، کوبیسم هرگز به معنای نمایش مکعب‌ها نبوده، بلکه رویکردی است برای رسیدن به تجرید از طریق بازنمایی چندوجهی و چندمکانی فضا و فرم. این سبک با شکستن و بازآرایی پرسپکتیو مرسوم، زوایای دید متعددی را هم‌زمان در اثر ارائه می‌دهد و از این راه، به درک پیچیده‌تری از واقعیت دست می‌یابد. به این ترتیب، کوبیسم نه به‌عنوان سبکی متکی بر هندسه‌ای ساده، بلکه به‌مثابه زبانی نوین در بیان تجسمی شناخته می‌شود.

تصویر معنی کوبیسم

لغت نامه دهخدا

کوبیسم. ( فرانسوی، اِ ) این کلمه از کوب فرانسه به معنی مکعب مشتق است. آقای دکتر معین آرد: مکتب نقاشی است که در آن نقاش اشیاء را به شکلهای هندسی نشان می دهد. در این مکتب نقاش می خواهد قسمتهای نامرئی و جهات مختلف و عناصر اساسی اشیاء و مناظر را بر روی تابلو متراکم ساخته، در یک لحظه نشان دهد. با این تعریف می توان دریافت که هرگزیک اثر کوبیسم نشان دهنده آنچه که در طبیعت دیده می شود نخواهد بود. مؤسسان کوبیسم در نقاشی ژرژ براک وپابلو پیکاسو هستند. نقاشی که نام کوبیسم را بر این مکتب نهاد، هانری ماتیس بود. می گویند وقتی که نخستین بار ماتیس به یکی از تابلوهای براک - که به این شیوه کشیده شده بود - نگاه می کرد، گفت: «اوه چقدر کوب ( مکعب )!» و به این ترتیب نام کوبیسم از آن جمله به وجود آمد. منشاء کوبیسم، امپرسیونیسم «پل سزان » است و پیشروان این مکتب براک و پیکاسو در سال 1908 م. در فرانسه با الهام از آثار این هنرمند و در ادامه راه او کوبیسم را به وجود آوردند. ( فرهنگ فارسی معین ).

فرهنگ معین

[ فر. ] (اِ. ) سبکی در نقاشی که در آن نقاش اشیا و حتی موجودات را به شکل هندسی نشان می دهد.

فرهنگ عمید

سبکی از نقاشی که تصویر را با ترکیب شکل های هندسی ترسیم می کنند و سایه ها را از بین می برند.

فرهنگ فارسی

مکتب نقاشیی است که در آن نقاش اشیا را بشکلهای هندسی نشان میدهد. در این مکتب نقاش میخواهد قسمتهای نامرئی و جهات مختلف و عناصر اساسی اشیا و مناظر را بر روی تابلو متراکم ساخته در یک لحظه نشان دهد. با این تعریف میتوان دریافت که هرگز یک اثر کوبیسم نشان دهنده آنچه که در طبیعت دیده میشود نخواهد بود. موسسان کوبیسم در نقاشی ژرژ براک و پابلوپیکاسو هستند. نقاشی که نام کوبیسم را بر این مکتب نهاد هانری ماتیس بود. میگویند وقتی که نخستین بار ماتیس بیکی از تابلوهای براک - که باین شیوه کشیده شده بود - نگاه میکرد گفت: [ اوه چقدر کوبی. ] و باین ترتیب نام کوبیسم از آن جمله بوجود آمد. منشا کوبیسم امپرسیونیسم [ پل سزان ] است و پیشروان این مکتب: براک و پیکاسو در سال ۱۹٠۸ م. در فرانسه با الهام از آثار این هنرمند و در ادامه راه او کوبیسم را بوجود آوردند.
نوعی ازنقاشی که تصویرراباخطوطهندسی میکشندوسایه هاراازبین میبرند
این کلمه از کوب فرانسه بمعنی مکعب مشتق است آقای دکتر معین آرد: مکتب نقاشی است که در آن نقاش اشیارا به شکلهای هندسی نشان می دهد.

فرهنگستان زبان و ادب

{cubism} [هنرهای تجسمی] از سبک های هنری اوایل سدۀ بیستم که به تشریح یا تلفیق هم زمان یک شی ء از وجوه مختلف، در یک چشم انداز، می پردازد

دانشنامه عمومی

حجم گرایی یا کوبیسم ( به فرانسوی: Cubisme ) یکی از سبک های هنری است. کوبیسم در فاصله سال های ۱۹۰۷ تا ۱۹۰۸ به عنوان سبکی جدی در نقاشی و تا حد محدودتری در تندیس گری ظهور کرد، که از نقاط عطف هنر غرب به شمار می آید.
واژه «کوبیسم» از ریشه «Cube» به معنی «مکعب» اخذ شده است. این واژه را نخستین بار لویی وکسل منتقد هنری به کار برد. دوید هاکنی در کنفرانس دانشگاه هاروارد در ۶ فوریه ۱۹۸۶ در این باره می گوید:
امروزه کلمه کوبیسم برای آن چه که براک و پیکاسو انجام دادند عبارت بسیار سیه روز و بد گزینش شده ای است. در واقع کوبیسم را لویی وکسل، منتقد معروف، پایه گذاشت. او داشت اتفاقی را که در یک اثر افتاده بود را تحلیل می کرد و فکر می کرد کوبیسم یعنی مکعب ها و سطح ها. و این انگی بود که دیگر به آن زده شده بود. کوبیسم ماجرای مکعب ها نیست. کوبیسم یک دید ساده انگارانه معمولی است که از راه نوعی هندسه به تجرید می رسد.
میان مورخان هنر تاریخ دقیق اولین ردپای کوبیسم همیشه موضوع بحث و مناقشه بوده است. برخی آغاز پیدایش آن را در تابلوی معروف «دوشیزگان آوینیون» ( به فرانسوی: Les Demoiselles d'Avignon ) پ متعلق به پیکاسو می دانند. این تابلو تصویر پنج زن در فاحشه خانه ای در خیابان آوینیون شهر بارسلونای اسپانیا است که با ترکیب اشکال دندانه دار، نقش های هموار و فرم هایی برگرفته از نقاب های آفریقایی نقاشی شده است. برخی دیگر، تأثیر آثار هنرمند فرانسوی، پل سزان را بر روی پیکاسو و ژرژ براک مهم ترین عامل شکل گیری این جنبش می دانند. سزان، پیش از مرگش در سال ۱۹۰۶ در تابلوهایش به طور فزاینده ای به تسهیل و هموار ساختن استفاده از اشکال می پرداخت. به علاوه، او برای اولین بار شیوه ای را در نقاشی خلق کرد که مورخان هنر آن را passage ( گذرگاه ) نامیدند؛ در این شیوه گاهی قسمت هایی از تابلو بدون رنگ رها می شد، به عنوان مثال حد فاصل میان دو کوه خالی می ماند، به طوری که صخره و هوا در هم ادغام شوند و از هم عبور کنند. چنین نوآوری هایی از دو جهت برای هنرمندان سبک کوبیسم حائز اهمیت بودند؛ اولاً چنین شیوه ای تجارب فیزیکی را به چالش می طلبید و ثانیاً هنرمندان را تشویق می کرد تا دید خود را نسبت به نقاشی تغییر دهند و آن را به عنوان تمامیتی غیر وابسته ( و حتی مخالف ) با تجارب فیزیکی دنیای بیرون ببینند، که دارای هویت و منطق درونی مستقلی است. به این ترتیب پیکاسو و براک تحت تأثیر شیوه سزان در نقاشی، آثاری را از مناظر طبیعی به شیوه وی آفریدند و در سال ۱۹۰۸ در نمایشگاهی در پاریس در معرض دید عموم گذاشتند. این نمایشگاه نیز مانند اولین نمایشگاه آثار امپرسیونیستی با اعتراضات گسترده منتقدان روبه رو شد، و در بازدید از همین آثار بود که منتقد معروف لوئیس واکسل ( Louis Vauxelles ) در تمسخر این سبک نو، واژه کوبیسم را که از cube به معنای «مکعب» گرفته شده، به آن نسبت داد.

دانشنامه آزاد فارسی

کوبیسم (cubism)
تابلوی گرنیکا، اثر پیکاسو
شیوه ای انقلابی در نقاشی، که به ابتکار ژرژ براک و پابلو پیکاسو بین سال های ۱۹۰۷ تا ۱۹۱۴ در پاریس پاگرفت. این تحولِ هنری، بنیادی ترین دگرگونی در هنر سال های پیش از جنگ جهانی اول بود، که هنر نقاشی را با معرفیِ نحوۀ جدیدی از دیدن و تصویرکردنِ دنیا، دگرگون ساخت. برای یک نقاش کوبیست، هر نقاشی در وهلۀ نخست شیئی مسطح است که در ذات فردی خود وجود دارد، نه نوعی پنجره برای نشان دادن عالم خارج. کوبیسم در مجسمه سازی و حتی معماری و هنرهای تزیینی، تأثیری آشکار، هرچند کمتر بنیادین، داشت. کوبیسم پدیدۀ پیچیده ای بود که به تدریج تکامل یافت، لیکن اساساً بر رها ساختن نظرگاه ثابتِ متداول از دورۀ رنسانس در نقاشی اروپا، و تجسّم هم زمان اشیاء از چند نظرگاه متفاوت، مبتنی بود. بنابراین اشیاء چنان که شناخته شده اند، تصویر می شوند، نه چنان که در لحظه ای خاص نگریسته می شوند. در روزهای آغازین تکوین کوبیسم، این گونه بازنمایی، تجزیۀ اشیاء به برش های متعدد را ایجاب می کرد. نقاشان کوبیست، تا آن جا که اشیای واقعی را بازمی نمایاندند، بر نمودهای ظاهری آن ها در مکان و زمانی خاص تأکید نمی کردند، بلکه می کوشیدند با بهره گیری از خرد و شناخت خود، جنبه هایی نادیدنی از پدیدارهای مختلف را به نمایش درآورند. برای این منظور وجوه مختلفی از یک شکل در آن واحد به تصویر درمی آمد. صور مختلف یک شیء به سطوح مختلف هندسی تجزیه می شد و سپس از دیدگاه های مختلفی ترکیب مجدد می یافت. فقط شمار اندکی از نقاشی های براک و پیکاسو واقعاً با شکل های مکعبی عرضه شده اند، بنابراین کوبیسم (کوب به معنای مکعب)، به لحاظ معنایی بر تمام مصادیق خود قابل انطباق نیست؛ اگرچه این نام را که لوئی وُسِل منتقد در ۱۹۰۸ وضع کرد، دو ابداع گر این شیوه و پیروانشان پذیرفتند. براک و پیکاسو در ۱۹۰۷ با هم ملاقات کردند، و تا چند سال پس از آن، در هماهنگیِ نزدیکی با یکدیگر کار می کردند؛ براک بعدها گفت که آن ها همچون دو کوهنوردی بودند که طنابی آن دو را به یکدیگر متصل می کرد. تأثیراتی که آنان را در استحکام بخشیدن به سبک جدیدشان یاری داد، عبارت بودند از پل سزان، که توصیف هوشمندانه اش از فرم با طرد ژرفانمایی سنّتی قرابت داشت، و مجسمه های افریقایی با تحریف های احساس برانگیزشان، که آنان را به رها کردن تمام ملاحظات هنریِ متداول ترغیب کرد. هنرِ پیکاسو و براک از ۱۹۰۷ تا ۱۹۱۴، کلاً به دو مرحلۀ اصلی تقسیم می شود: کوبیسم تحلیلی (تا حدود ۱۹۱۱ به طول انجامید)، و کوبیسم ترکیبی. در مرحلۀ نخست، اشیاء را به اجزای تشکیل دهنده شان تجزیه می کردند، و سپس آن ها را بر روی بوم سامان مجدد می دادند. در نوع دوم، فرآیند اول را کم و بیش معکوس کردند؛ در کوبیسم ترکیبی، تابلوی نقاشی از ترکیب عناصر مستقلی به وجود می آید که برگرفته از کارهای هنری یا مصنوعات دیگر است، نه از طبیعت. با توجه به تمرکز بیشترِ کوبیسم تحلیلی بر ساختار تصویری، هنرمندان کوبیست در این مرحله به رنگ کمتر بها دادند، و به همین سبب بسیاری از آثارشان بیشتر در رنگ های قهوه ای و خاکستریِ خاموش است. در کوبیسم ترکیبی، رنگ جایگاه اصلی خود را بازمی یابد؛ پیکاسو و براک در این مرحله، عناصر کُلاژ را در آثارشان گنجاندند. نقش اشیاء، مضمون دلخواه آنان بود که در بررسی فرم، و ترکیب بندی مجدد آن، بیشترین امکان را ایجاد می کرد؛ با این حال منظره و تک چهره نیز پدید آوردند. در ۱۹۱۱ چند نقاش دیگر در پاریس به کوبیسم رو آوردند، برگزیده ترین شان خوان گریس و فرنان لژه بودند، و روبر دلونه، آلبرت گلز، روژه دُلا افرنه، ژان متسنژه و فرانسیس پیکابیا در مرتبۀ بعدی قرار داشتند. در ۱۹۱۲ گلز و متسنژه نخستین کتاب را دربارۀ کوبیسم به چاپ رساندند. پیش از ۱۹۱۴ که جنگ جهانی اول پیوند همکاری براک و پیکاسو را گسست (براک به ارتش فرانسه پیوست)، کوبیسم در هنر خارج از فرانسه، فتوریسم در ایتالیا و ورتی سیسم در انگلستان، قویاً تأثیر نهاد. پس از جنگ، نوآوری های کوبیسم به سرعت بخشی از واژگان عمومی هنر پیشتاز شد. نقاشان بر این واقعیت واقف شدند که می توانند دنیای مشهود را چنان که دلخواهشان است، عرضه کنند؛ آنان بر استفادۀ کوبیست ها از کلاژ تکیه کردند، و هنر خود را با کارماده های گوناگون، نه فقط با رنگ و بوم، پدید آوردند. کوبیسم در مجسمه سازان نیز تأثیر نهاد، به ویژه در اَلکساندر آرخیپنکو و اوسیپ زادکین، که فرم را در مجسمه هاشان شکافتند تا توپرها را در تقابل با توخالی ها قرار دهند. در چکسلوواکی نیز کوبیسم تأثیری کوتاه لیکن شاخص در معماری داشت، و اندکی پیش از جنگ جهانی اول، گروهی از نقاشان کوبیست، در پراگ سر برآوردند؛ شماری از ساختمان های این شهر با شکل های منشوریِ تزیینی شان، یادآورِ نقاشی های کوبیسم تحلیلی اند.