ایزدان

= ایزد

~ جمع ایزد است. واژه ایزد خود به چمِ (معنای) یک آفریده برتر است. در اوستا بارها این واژه به کار رفته است. ایزد در مقامی پایین تر از امشاسپند قرار دارد. در اوستا از ۱۲ ایزد نام برده شده است.
در شاهنامه ایزدان استفاده نشده ولی کاربرد ایزد فراوان است. ز من بگسلد فرّهٔ ایزدی..... گر آیم به کژی و راه بدی

💡 نیکی را جایزدان و از شر در جهت نشان یافتن در امور این دنیا - هر چند سترگ بود - بگذر. اوقات را با امروز و فردا کردن مگذران و بدی را وسیله ی کسب حسنه مگذار.

💡 این اساطیر به صورت تندیسههای بزرگ سنگی از جنس سنگ خارا و مرمر سیاه، تندیسه‌های براق مفرغی و زرین همچنین ایزدان و ایزدبانوانی ساخته شده از گل رس که به ترتیب سلسله مراتبی که معمولاً به حالت نشسته یا ایستاده دیده می‌شوند.

💡 اوریپیدس به خدایان همچون انسان‌هایی می‌نگرد که برای رسیدن به اهداف خویش به دروغ و فریبکاری دست می‌یازند، اما در پایان تمامی خدعه‌ها و نیرنگ‌هایشان برملا می‌گردد. وی ایزدان را موجوداتی پست و قابل نفرین می‌نمایاند. هیپولوتوس می‌گوید: «ای کاش نفرین آدمیان گریبانگر خدایان می‌شد!» خدایان علی‌رغم قدرت اساطیری خویش، برای رسیدن به هدف، به هر وسیله‌ای توسل می‌جویند.

💡 مانویت تا حدی یک دین ایرانی است اما در گنوسیسم خاورمیانه‌ای ریشه دارد. در نگاه اول ارتباط میان مزدیسنا و مانویت، واضح به نظر می‌رسد زیرا هر دو دوگانه پرستانه هستند و تعداد زیادی از ایزدان زرتشتی در آیین مانی حضور دارند. گراردو نیولی در دانشنامه دین می‌نویسد که «می‌توانیم بگوییم مانویت از سنت دینی ایرانی برخاسته است و رابطه‌اش با مزدیسنا، مانند رابطه مسیحیت با یهودیت است.»