دم برآوردن

مصدر دَم برآوردن در زبان فارسی، دارای دو معنای اصلی و کاربردی است. در کاربرد نخست، این اصطلاح به فرآیند فیزیولوژیکی خروج هوا از ریه‌ها و نای اشاره دارد و معادل عمل بازدم در چرخۀ تنفس محسوب می‌شود. این عمل که بخش جدایی‌ناپذیر حیات است، به‌صورت غیرارادی انجام می‌شود و اساس تبادلات گازی بدن را تشکیل می‌دهد. در معنایی مجازی و ادبی، این واژه برای بیان مفهوم سخن گفتن و صحبت کردن به‌کار می‌رود. در این کاربرد، برآوردن دم از گلو استعاره‌ای از ابراز کلام و انتقال مفاهیم ذهنی به‌وسیلهٔ گفتار است. این تعبیر کهن، نشان از پیوند ناگسستنی حیات فیزیکی و حیات اجتماعی و فرهنگی انسان دارد. بنابراین، این واژه در دو حوزۀ متمایز جسمانی و ارتباطی معنا می‌یابد و گواه ظرفیت بالای زبان فارسی در خلق استعاره‌های پرمعنا است. از سویی نمایانگر یکی از پایه‌ای‌ترین اعمال زیستی است و از سوی دیگر، نماد یکی از پیچیده‌ترین و متعالی‌ترین توانایی‌های بشری، یعنی برقراری ارتباط کلامی محسوب می‌شود.