دانشنامه اسلامی
درباره اولین آیه یا سوره ای که نازل شده سه نظر وجود دارد که به بیان آن خواهیم پرداخت.
← آیات سوره علق
در روایـات منقول از اهل بیت (علیه السّلام) آمده است که آخرین سوره، سوره نصر است دراین سوره به ظاهر بشارت پیروزی مطلق شریعت داده شده که پایه های آن استوارو مستحکم گشته است و گروه گـروه مـردم آن را پـذیـرفـته اند:«بسم الله الرحمن الرحیم اذا جاء نصر الله والفتح ورایت الناس یدخلون فی دین الله افواجا فسبح بحمد ربک واستغفره انه کان توابا» با نزول این سوره، صحابه خرسند شدند زیرا پیروزی مطلق اسلام بر کفر و تثبیت و استحکام پایه های دین را بشارت می داد ولی عباس عموی پیامبر از نزول این سوره سخت غمناک گردید و گریان شد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به اوفرمود: (ای عم چرا گریانی؟ ) گفت : (به گمانم از پایان کار تو خبرمی دهد) پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) فـرمـود: (هـمـان گـونـه اسـت کـه گـمـان برده ای) پیامبر پس از آن دوسال بیش تر زیست نکرد. امام صادق (علیه السّلام) فرمود: (آخرین سوره، اذا جا نصرالله و الفتح است) ازابن عباس نیز روایت شـده کـه آخرین سوره، سوره نصر است و نیز روایت شده است: آخرین سوره، سوره برائت اسـت کـه نـخستین آیات آن سال نهم هجرت نازل شد و پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) علی (علیه السّلام) را فرستاد تا آن را بر جمع مشرکین بخواند.
آخرین آیه
در بـسـیـاری از روایات آمده است : آخرین آیه که بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) نازل شد این آیه بود: «واتقوا یوما ترجعون فیه الی الله ثم توفی کل نفس ما کسبت وهم لا یظلمون» برخی از نظر ادبی اشکال کرده گفته اند، مصدر بودن آیه به ((واو)) عاطفه، با نـزول انـفرادی آیه سازش ندارد ولی باید توجه داشت ـ بر فرض صحت روایت ـ مصدر شدن آیه به ((واو)) از آن جهت است تاتکمله آیه قبل قرار گیرد گرچه با فاصله زمانی و به طور انفرادی نازل گـردیـده باشد علاوه مصدر شدن جمله های بدون سابقه، به ((واو)) در استعمالات عربی فراوان است : ((و لقد امر علی اللئیم یسبنی فمضیت ثمة قلت لا یعنینی) ) ((و رب قائلة یوما بذی سلم این الـطـریق الی حمام منجاب) ) و در قرآن نیز فراوان یافت می شودکه بر سر آیاتی ((واو)) آمده که با آیات قبل رابطه ای ندارند مثلا: ((انما قولنا لشی اذا اردناه ان نقول له کن فیکون و الذین هاجروا فی الله من بعد ما ظلموا و ما ارسلنا من قبلک الا رجالا نوحی الیهم) ) آیه نخست در امـر تکوین اسـت آیـه بـعـد در رابـطـه با مهاجرت آیه سوم مربوط به نحوه ارسال پیامبران پرواضح است که این آیات از هم جدا نازل گشته سپس در نوشتار پی درپی ثبت شده اند.جبرئیل آن را نازل کرد و گفت : آن را در میانه آیه ربا وآیه دین (پس ازآیه شماره ۲۸۰) از سوره بقره قرار دهد و پس از آن پیامبر بیش از ۲۱ روز و بنابرقولی ۷ روز ادامه حیات نداد. احـمـدبـن ابـی یعقوب مشهور به ابن واضح یعقوبی (متوفای سال های پس از۲۹۲) در تاریخ خود چـنـیـن آورده اسـت : (گفته اند که آخرین آیه نازل شده بر پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلّم این آیه بود: «الیوم اکملت لکم دینکم واتممت علیکم نعمتی ورضیت لکم الاسلام دینا»، ـ سپس در ادامه مـی گـویـد: ـ و هـمـیـن گـفـتـار نـزد مـا صحیح واستوار است و نزول آن در روز نصب مولی امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب در غدیرخم بوده است).
روایات متعارضه و حل تعارض
...
