فَرمانْفرما، عبدالحسین میرزا (۱۲۳۶ـ۱۳۱۸ش) فَرمانْفرما، عبدالحسین میرزا فَرمانْفرما، عبدالحسین میرزا فَرمانْفرما، عبدالحسین میرزا فَرمانْفرما، عبدالحسین میرزا از شاهزادگان و اعیان دورۀ قاجاریه . پسر دوم فیروز میرزا نصرت الدوله و نوۀ عباس میرزا و مادرش نوۀ دختری فتحعلی شاه قاجار بود و تحصیلات مقدماتی را نزد آموزگاران خصوصی فراگرفت و سپس وارد دارالفنون شد (۱۲۹۵ق) در ۱۲۹۸ق به فرماندهی قوای کرمان و به مقام سرتیپی رسید و به عضویت شورای عالی نظام منصوب شد. پس از یک سال، با درجۀ سرتیپ اولی به آذربایجان رفت و ریاست گارد ولیعهد و فرماندهی هنگ را بر عهده گرفت . وی پس از مرگ پدر، «نصرت الدوله» لقب یافت (۱۳۰۳ق). در ۱۳۰۶ق به سِمت صندوقدار ولیعهد منصوب شد و در همین سال، با عزت الدوله، دختر مظفرالدین شاه قاجار، ازدواج کرد. و سه سال بعد، پس از کسب لقب «فرمانفرما» و «سالار لشکر» به ریاست قشون آذربایجان رسید و حکومت خوی و ارومیه را به دست آورد. سپس حکومت کردستان (۱۳۱۳ق)، کرمان (۱۳۱۳ق)، وزارت جنگ و فرماندهی کل قشون (۱۳۱۴ق) و حکومت فارس را به دست آورد. در ۱۳۱۷ق، به عتبات عالیات تبعید شد، اما پس از انقلاب مشروطیت به ایران مراجعت کرد و وزیر عدلیه (۱۳۲۵ق)، وزیر جنگ (۱۳۲۸ق) وزیر داخله (۱۳۳۳ق) مدتی کوتاه رئیس الوزراء (۱۳۳۴ق) و والی فارس (۱۳۳۶ق) شد. وی در کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ش زندانی شد و پس از آزادی دیگر در امور دولتی شرکت نکرد. فرمانفرما در طی دوران مناصب سیاسی خود حامی منافع انگلیس در ایران بود و نشان افتخار GCMG از پادشاه انگلستان گرفت.
دانشنامه اسلامی
[ویکی نور] «عبد الحسین میرزا، ملقب به فرمان فرما»، در سال 1274ق (1236ش) متولد شد. پدرش، فیروز میرزا، ملقب به نصرت الدوله، پسر شانزدهم عباس میرزای نایب السلطنه و عموی ناصر الدین شاه بود. مادرش، شاهزاده حاجیه هما خانم، دختر بهمن میرزا بهاء الدوله، پسر فتحعلی شاه و کوچک ترین فرزند خانواده بود. تحصیلات عبد الحسین میرزا همانند دیگر شاهزادگان آن دوره نبود؛ معمولا شاهزادگان بعد از فراگرفتن ادبیات فارسی و عربی و آداب دینی و تعلیم خط، به تیراندازی و شکار مشغول می شدند، آن گاه در دربار حضور می یافتند، اما برای عبد الحسین میرزا، معلم سرخانه آوردند. او ادبیات فارسی، عربی و آداب دینی را فراگرفت. فارسی را خوب می دانست و در نوشتن، سبک خاصی داشت. مطلب را صریح، مؤثر و بدون زواید ادا می کرد. بعد او را به مدرسه نظام اتریشی که در تهران دایر بود، فرستادند و در آنجا زبان فرانسه را یاد گرفت و بعد از مدتی مسئول تعلیم سربازان و انتظامات جنگی شد. بعد از اتمام مدرسه اتریش، زیر نظر کامران میرزا نائب السلطنه، وزیر جنگ و پسر ناصر الدین شاه مشغول خدمت گردید. در سال 1299ق، به درجه سرهنگی رسید و ریاست افواج کرمان به عهده او واگذار شد و او بعد از مدتی به تهران بازگشت. وی در جوانی به کمک پدر توانست قناتی را برای تهران حفر کند که به قنات فرمان فرما معروف شد و چون پدرش، فیروز میرزا، به فرمان فرما ملقب شد، شاه لقب نصرت الدوله را به عبد الحسین میرزا اعطا کرد. وی در سال 1301ق، به منصب سرتیپی نائل گردید و سال بعد عازم آذربایجان شد و به نام نصرت الدوله در آن ایالت، معروف گردید. عبد الحسین میرزا در تبریز به دستگاه مظفر الدین میرزا ولیعهد پیوست و در خدمت امیر نظام حسنعلی خان گروسی وارد شد و به ریاست قراسوران (ژاندارمری) آذربایجان منصوب گردید. در سال 1303ق، فیروز میرزا فرمان فرما، در تهران در گذشت. عبد الحسین میرزا برای تشریفات عزاداری از تبریز به تهران آمد و بعد از انجام مراسم با نامه ای که از طرف امیر نظام از تبریز برای او فرستاد شد، دوباره به تبریز بازگشت و به کار سابق خود مشغول شد. در همین ایام با دختر ولیعهد، مظفر الدین میرزا نیز ازدواج کرد و از این پس، در کسوت صندوق داری ولیعهد انجام وظیفه کرد.
