دانشنامه اسلامی
استان قم از شمال به استان تهران و شهرهای ورامین و ری و استان مرکزی، از جنوب به شهرستان های محلات و دلیجان از استان مرکزی و شهر کاشان از استان اصفهان و از غرب و شرق به استان سمنان و شهرستان آشتیان و تفرش محدود است بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۷۵، این استان دارای یک شهرستان، ۴ بخش، یک شهر، ۹ دهستان و ۳۶۳ آبادی بوده است. از نظر جغرافیای طبیعی، این استان در قلمرو کویر مرکزی ایران واقع شده است و از نظر آب و هوا ، اقلیم نیمه بیابانی دارد.
موقعیت اجتماعی و فرهنگی
بر اساس سرشماری عمومی مرکز آمار ایران در آبان ماه ۱۳۷۵، جمعیت استان قم در آبان برابر ۸۵۳۰۴۴ نفر بوده است که از این تعداد ۱۶/۹۱ درصد در نقاط شهری، ۸۲/۸ درصد درنقاط روستایی سکونت داشته و بقیه غیر ساکن بوده اند. در همین سال از کل جمعیت استان ۴۳۷۱۹۰ نفر مرد و ۴۱۵۸۵۴ نفر زن بوده اند. از جمعیت این استان ۴/۴۰ درصد در گروه سنی کمتر از ۱۵ ساله، ۵۶/۵۵ درصد در گروه سنی ۱۵ ـ ۶۴ ساله و ۹۲/۳ درصد در گروه سنی ۶۵ ساله و بیش تر قرار داشته اند. از کل جمعیت استان ۷۶/۹۹ درصد را مسلمانان تشکیل می دهند. از نظر فرهنگی استان و شهر قم از شهرهای مهم دینی و مذهبی و زیاتگاهی ایران و شیعیان جهان است. جریان فرهنگی دینی و مذهبی، شهر قم را به یکی از بزرگ ترین مراکز آموزش علوم دینی و آئین های مذهبی تبدیل کرده است. که در دهه های اخیر نقش بسیار ممتازی در فرآیند تحولات دینی، مذهبی، سیاسی و اجتماعی ایران ایفا کرده است. تعلیم و تربیت مروجین، عالمان و اندیشمندان علوم دینی و به تبع آن تأثیر فراوان بر نظام فرهنگی کشور از تأثیرات فرهنگی بسیار مهم این شهر است. در این شهر مراسم اعیاد و سوگواری های دینی و مذهبی با شکوه فراوانی برگزار می شود. مراسم مربوط به رویدادهای سیاسی نیز جلوه دیگری از تظاهرات فرهنگی و مدنی قم به حساب می آید. برگزاری مراسم مربوط به جشن ها و اعیاد ملی و خصوصی نیز رنگ و بوی ملی و مذهبی دارد و از مزیت های نسبی و ویژگی های فرهنگی استان و شهر قم محسوب می شود.
اهمیت شهر قم
شهر قم نمونه ممتازی از نظام دینی و مذهبی مردم شیعه ایران است و یکی از مراکز آموزش آن به شمار می آید. همچنین این استان یکی از مراکز مهم آموزشی و پژوهشی حوزوی و دانشگاهی کشور محسوب می شود و مدارس علمی و دانشکده های مختلف آن به کتابخانه های بزرگ و تخصصی به ویژه در حوزه دینی تجهیز شده اند. از جمله این کتاب خانه ها می توان به کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی ، کتابخانه آیت الله خامنه ای ، و کتابخانه آیت الله گلپایگانی و کتابخانه های تخصصی دیگر اشاره نمود.
