هائیتی

لغت نامه دهخدا

هائیتی. ( اِخ ) یکی از کشورهای آنتیل بزرگ به مشرق کوبا بین 17 درجه و 39 دقیقه و 19 درجه و 57 دقیقه و 30 ثانیه عرض شمالی و 70 درجه و 40دقیقه و 76 درجه و 39 دقیقه طول غربی واقع شده. کشوری کوهستانی است که بدو دولت مستقل تقسیم میشود: 1-جمهوری هائیتی در مغرب 27750 کیلومتر مربع وسعت و 3112000 جمعیت دارد که از نژاد سیاه و دورگه ( اختلاط نژاد سیاه با نژاد اروپائی ، یعنی فرانسوی و اسپانیولی ) میباشند و به زبان فرانسه تکلم میکنند. پایتخت آن پرتو پرنس و شهرهای عمده ٔآن پرنک کاپ هائی تین ، گونائیو و له کای است. قسمت ساحلی خیلی بریده بریده و دارای برآمدگی های ناموزون است. بین سلسله های جبال و تپه های پوشیده از جنگل زمینهای پست حاصلخیزی جا گرفته که بوسیله رودخانه ها آبیاری میشود. محصولات عمده آن ، قهوه ، کاکائو، پنبه و قند است و دارای میوه های نواحی استوایی میباشد. بلندترین رشته کوههای آنتیل در این جزیره جا گرفته. در سراسر جزیره از طرف مغرب به مشرق چهار رشته کوه کشیده شده که ارتفاع بلندترین آنها به 2715 متر میرسد.رشته ای که به موازات ساحل شمالی امتداد یافته از جریان رودخانه هایی که به آن سو شیب دارد جلوگیری میکند. هوای آن در نقاط مرتفع معتدل است و حرارت از 24 درجه تجاوز نمی کند، و گاهی تا زیر صفر پایین می آید. درنقاط پست درجه حرارت از 37 درجه تجاوز میکند. در این جزیره دو فصل خشک وجود دارد که یکی از کانون ثانی تا مارت و دیگری از حزیران تا ایلول ادامه می یابد. دو فصل بارانی نیز دارد، از این رو سالی دو بار محصول برداشته میشود. بارش بارانها خیلی مرتب است ، چنانکه در موسمش هر روزه یکی دو ساعت باران می بارد و گاه همراه طوفانهای شدید است. 2- قسمت دیگر جمهوری دمینیکن در سال 1492 م. بوسیله کریستف کلمب کشف شد و کریستف کلمب آن را اسپانیا نام گذاشت. در سال 1697 اسپانیا قسمت غربی جزیره را به موجب پیمان ریسویک به فرانسه واگذار کرد، و نیمه دیگر را به موجب پیمان بال در سال 1795 رها کرد.
بعد از شورش توسن لوورتور که با سپاهیان اعزامی ژنرال لکلرک جنگید و در نتیجه در سال 1804 م. جمهوری آزاد شد. این طرز حکومت با اقدامات دسالین ( 1806-1804 م. ) و سولوک برچیده شد. قسمت شرقی جزیره در سال 1809 دوباره به دست اسپانیا افتاد و در 1844 جمهوری دمینیکن را تشکیل داد.

فرهنگ فارسی

دولتی مستقل که در قسمتی از مجمع الجزایر آنتیل بزرگ قرار دارد ( قسمت دیگر جمهوری دمینیکن را تشکیل میدهد ). مساحت آن ۲۷۷۵٠ کیلومتر مربع است و ۵/٠٠٠/٠٠٠ تن سکنه دارد . پایتختش پورتوپرنس میباشد . بیشتر سکنه آن سیاهپوست هستند و به یک لهجه فرانسوی تکلم می کنند و ۸۵ در صد آنها بیسوادند هائیتی زمانی تحت حکومت فرانسه بود و نیمی از عایدات لویی چهاردهم را تامین میکرد . در سال ۱۸۴٠ استقلال یافت . پل اوژن ماگلوار ( متولد ۱۹٠۷ ) نخستین رئیس جمهور انتخابی هائیتی بود. در سال ۱۹۵۷ تحت فشار ارتش هائیتی و پس از یک اعتصاب عمومی استعفا کرد و فرانسوا دو والیه با اکثریت آرائ به ریاست جمهوری انتخاب گردید .
(اسم ) هرفصل ارکتاب ((یسنا ) ) .

دانشنامه عمومی

هائیتی ( به فرانسوی: Haïti ) ( کریؤل هائیتی: Ayiti ) با نام رسمی جمهوری هائیتی کشوری است در جزیره هیسپانیولا در دریای کارائیب. پایتخت آن پورتو پرنس است. جمعیت این کشور ۱۱٫۳ میلیون نفر و زبان های رسمی آن فرانسوی و کریؤل هائیتی است. واحد پول آن گورد است. هائیتی از شرق با جمهوری دومینیکن هم مرز است.
۹۵ درصد از مردم هائیتی سیاه پوست و ۲٫۵ درصد مولاتو ( دورگه سفیدپوست و سیاه ) و سفیدپوست هستند. حدود ۸۰ درصد از مردم هائیتی مسیحی کاتولیک و حدود ۱۶ درصد نیز پروتستان هستند. برخی از مردمان هائیتی عناصر باورهای بومی جادو - باور معروف به وودوو را نیز با باورهای کاتولیکی مخلوط می کنند.
هائیتی نخستین کشوری بود در آمریکای لاتین و حوزه کارائیب به استقلال رسید و نخستین جمهوری در جهان است که رهبران آن سیاه پوست بودند. هائیتی تنها کشور مستقل در قاره آمریکا است که اکثریت جمعیت آن فرانسوی زبان هستند. امروزه هائیتی با منابع ناچیز و جمعیت زیاد فقیرترین کشور نیمکره غربی است. خشونت های سیاسی نیز در این کشور بارها رخ داده و باعث بی ثباتی دولتی شده است.
هرسال چندین هزار نفر از اهالی هائیتی مبادرت به ورود غیرقانونی به ایالات متحده آمریکا می کنند. مهاجران اهل هائیتی که تلاش دارند از فقر موجود کشورشان فرار کنند، در قایق های پوسیده و بسیار شلوغ در دریای کارائیب با وضعیت فلاکت باری مواجه می شوند.
اسپانیایی ها از اواخر سده پانزدهم میلادی استعمار سرزمین هائیتی را آغاز کردند، اما در نیمه دوم سده هفدهم، سایر اروپاییان و از جمله فرانسویان وارد این منطقه شدند. حضور نیروهای کشورهای دیگر اروپایی باعث وقوع جنگ هایی بین آنان گردید که در یک مورد آن، جنگ بین نیروهای اسپانیا و فرانسه درگرفت و در بیستم فوریه ۱۶۷۷م، به شکست اسپانیایی ها انجامید. پس از این جنگ فرانسویان موفق شدند بخش هایی از هائیتی را تصرف نمایند و حضور خود را در آن منطقه تحمیل کنند. فرانسویان پس از بیست سال، در سال ۱۶۹۷م با اسپانیا در تقسیم این جزیره به توافق رسیدند و بخش غربی جزیره به فرانسویان واگذار گردید و فرانسوی ها آن را نزدیک به یک صد وسی سال در اشغال خود داشتند. هم زمان با آغاز انقلاب کبیر فرانسه در ۱۷۸۹م، سیاه پوستان و بومیان هائیتی قیام نمودند. شورش سال ۱۸۰۴ به رهبری ژان ژاک دسالین و هنری کریستف آغاز شد و سرانجام این کشور در سال ۱۸۰۴ میلادی به عنوان اولین کشور آمریکای لاتین به استقلال رسید؛ و هر دو رهبر در مقام پادشاه هائیتی سلطنت کردند. در ۱۸۲۰ جمهوری متحدی تشکیل شد. تنش میان سیاه پوستان و دورگه ها، کودتا و بی ثباتی موجب زوال هائیتی شد و مداخله آمریکا ( ۱۹۱۵ تا ۱۹۲۵ ) را در پی داشت.