- اکتشاف (Exploration): فرایند جستجو برای یافتن منابع نفت و گاز در زیر سطح زمین. این شامل استفاده از تکنیک‌های زمین‌شناسی، ژئوفیزیکی و دیگر روش‌های تحقیقاتی است.
- حفر چاه (Drilling): فرایند ایجاد سوراخ در زمین به‌منظور دستیابی به منابع نفت و گاز. این فرایند معمولاً با استفاده از دستگاه‌های حفاری و ابزارهای خاص انجام می‌شود.
- رزرو نفتی (Oil Reservoir): یک حجم از سنگ‌های زیرسطحی که نفت و گاز در آن جمع شده‌اند. ذخایر نفتی می‌توانند در عمق‌های مختلف زمین قرار داشته باشند و ممکن است در شرایط فشار و دماهای خاصی ذخیره شده باشند.
- پمپاژ اولیه (Primary Recovery): مرحله اول استخراج نفت که از فشار طبیعی ذخیره نفت برای استخراج آن استفاده می‌شود. در این مرحله، نفت به سطح زمین از طریق جریان طبیعی یا پمپ‌های ابتدایی منتقل می‌شود.
- پمپاژ ثانویه (Secondary Recovery): پس از کاهش فشار در مخزن نفتی، از روش‌هایی مانند تزریق آب یا گاز برای افزایش فشار و کمک به جریان نفت استفاده می‌شود.
- پمپاژ ثالثیه (Tertiary Recovery): روش‌های پیشرفته‌تر برای استخراج نفت باقی‌مانده که ممکن است شامل استفاده از مواد شیمیایی، گرما یا تزریق دی‌اکسیدکربن باشد.
- سیال حفاری (Drilling Fluid): مایعی که در حین حفاری چاه‌ها برای خنک کردن مته، برداشتن براده‌ها و جلوگیری از ترک خوردگی دیواره‌های چاه استفاده می‌شود.
- شکست هیدرولیکی (Hydraulic Fracturing): فرایند تزریق آب، شن و مواد شیمیایی به داخل چاه‌ها با فشار بالا به‌منظور ایجاد ترک‌های کوچک در سنگ‌ها و تسهیل استخراج نفت و گاز.
- پالایش نفت (Oil Refining): فرایند تبدیل نفت خام به محصولات مختلف مانند بنزین، گازوئیل، نفت سفید، و دیگر محصولات نفتی. این فرایند شامل فرآیندهای شیمیایی و فیزیکی مختلف است.
- کاتالیزور (Catalyst): ماده‌ای که در فرایندهای شیمیایی برای افزایش سرعت واکنش‌ها استفاده می‌شود، بدون اینکه خود مصرف شود.
- دمای بحرانی (Critical Temperature): دمایی که بالاتر از آن، یک گاز نمی‌تواند به مایع تبدیل شود، حتی با افزایش فشار. این دما یک ویژگی مهم در فرآیندهای مربوط به گازهای طبیعی است.
- گاز طبیعی (Natural Gas): مخلوطی از هیدروکربن‌ها، عمدتاً متان، که به‌طور طبیعی در زیر سطح زمین یافت می‌شود و به‌عنوان یک منبع انرژی استفاده می‌شود.
- H2S (Hydrogen Sulfide): یک گاز سمی و خطرناک که در بسیاری از منابع نفت و گاز وجود دارد. این گاز به‌ویژه در مراحل استخراج و پالایش نفت مورد توجه است.
- سکوهای نفتی (Oil Rigs): سازه‌هایی که برای حفاری و استخراج نفت از دریاها یا آب‌های عمیق استفاده می‌شوند.
- پتروشیمی (Petrochemical): صنایعی که از مواد خام نفت و گاز برای تولید مواد شیمیایی مختلف مانند پلاستیک‌ها، کودهای شیمیایی، مواد دارویی، و دیگر محصولات استفاده می‌کنند.
- سیستم مدیریت ایمنی فرآیند (Process Safety Management - PSM): رویکردی برای شناسایی و کاهش خطرات در فرآیندهای صنعتی مانند پالایش نفت و گاز، به‌ویژه در بخش‌های پتروشیمی و تولید گاز.
- نفت خام (Crude Oil): نفت طبیعی که هنوز پالایش نشده است و به‌طور مستقیم از چاه‌ها استخراج می‌شود. این نفت برای تبدیل به محصولات مختلف نیاز به فرآیند پالایش دارد.
- تصفیه گاز (Gas Processing): فرایند جداسازی و تصفیه گازهای طبیعی به‌منظور حذف ناخالصی‌ها و تولید گاز طبیعی با کیفیت بالا برای مصرف.
- چرخه بنزینی (Gasoline Cycle): فرآیندی در صنعت پتروشیمی که در آن گازهای طبیعی یا نفت خام به بنزین تبدیل می‌شوند.
- اتان (Ethane): یکی از گازهای هیدروکربنی که در گاز طبیعی یافت می‌شود و در تولید اتیلن و دیگر مواد شیمیایی استفاده می‌شود.
- کشش سطحی (Surface Tension): نیرویی است که در سطح مایعات ایجاد می‌شود و باعث می‌شود که سطح مایع به‌عنوان یک لایه محکم عمل کند. در صنعت نفت، این پدیده در فرآیندهای جداسازی نفت از آب یا گاز اهمیت دارد.
- گاز زغال‌سنگ (Coal Bed Methane - CBM): نوعی گاز طبیعی است که از زغال‌سنگ استخراج می‌شود. این گاز عمدتاً متان است و می‌تواند به‌عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار گیرد.
- ایمنی فرآیند (Process Safety): مجموعه‌ای از اصول و اقدامات برای جلوگیری از بروز حوادث ناشی از فرآیندهای صنعتی در صنایع نفت و پتروشیمی، مانند انفجار، آتش‌سوزی، یا نشت مواد شیمیایی.
- پیش‌بینی میدان نفتی (Reservoir Modeling): فرآیند استفاده از مدل‌های کامپیوتری برای شبیه‌سازی رفتار میدان‌های نفتی و پیش‌بینی تولید نفت در آینده، به‌منظور بهینه‌سازی استخراج منابع.
- بیولوژی نفتی (Petroleum Microbiology): شاخه‌ای از علم میکروبیولوژی که به مطالعه میکروارگانیسم‌ها و فرآیندهایی می‌پردازد که در تبدیل یا تجزیه نفت و گاز طبیعی نقش دارند.
- پالایشگاه (Refinery): تاسیساتی که نفت خام به آن وارد می‌شود و از آن برای تولید انواع محصولات نفتی مانند بنزین، دیزل، و سایر مواد پتروشیمیایی استفاده می‌شود.
- گازهای گلخانه‌ای (Greenhouse Gases - GHG): گازهایی که در جو زمین باعث گرم شدن کره زمین می‌شوند، مانند دی‌اکسید کربن، متان و اکسید نیتروژن. گازهای طبیعی استخراج شده از میادین نفت و گاز ممکن است شامل این گازها باشند.
- جذب سطحی (Adsorption): فرآیندی که در آن مولکول‌ها به سطح یک ماده جذب می‌شوند. این پدیده در برخی از فرآیندهای جداسازی گاز در صنعت نفت و گاز، به‌ویژه در فیلتر کردن و جذب ناخالصی‌ها، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- چاه‌های افقی (Horizontal Wells): چاه‌هایی که به‌جای حفاری به‌صورت عمودی، به‌طور افقی در داخل میدان نفتی یا گازی حفاری می‌شوند تا به مخازن غیر قابل دسترس‌تر دسترسی پیدا کنند.
- فشار مخزن (Reservoir Pressure): فشار موجود در مخزن نفتی یا گازی که ناشی از وزن سیالات موجود در مخزن و انرژی طبیعی آن‌ها است. فشار مخزن بر سرعت استخراج و نوع فرآیندهای مورد استفاده تاثیر می‌گذارد.
- خط لوله (Pipeline): یک سیستم لوله‌ای است که برای انتقال نفت، گاز یا محصولات پتروشیمی از یک مکان به مکان دیگر طراحی شده است. این سیستم می‌تواند شامل لوله‌های زیرزمینی، دریایی یا هوایی باشد.
- روغن سنگین (Heavy Oil): نوعی نفت خام است که دارای چگالی بالا و ویسکوزیته زیادی است و به‌طور معمول برای استخراج آن نیاز به فرایندهای پیچیده‌تری مانند گرم کردن یا تزریق بخار است.
- یافته‌های کشف نفتی (Oil Discovery): زمانی که منابع نفتی جدید شناسایی و به تأسیسات استخراج می‌رسند. این فرآیند ممکن است شامل مطالعات زمین‌شناسی، حفاری آزمایشی و ارزیابی‌های دیگر باشد.
- گاز طبیعی فشرده (Compressed Natural Gas - CNG): گاز طبیعی است که در فشار بالا درون سیلندرهای مخصوص فشرده شده و برای استفاده در خودروها و به‌عنوان منبع انرژی ذخیره می‌شود.
- وضعیت اصطکاکی (Friction Factor): معیاری که برای ارزیابی مقاومت سیال در جریان در لوله‌ها و خطوط انتقال مورد استفاده قرار می‌گیرد. این عامل به فاکتورهایی مانند دما، فشار، نوع سیال و نوع لوله بستگی دارد.
- دما و فشار بحرانی (Critical Temperature and Pressure): شرایطی که در آن گازها دیگر نمی‌توانند به مایع تبدیل شوند، حتی اگر فشار بر آن‌ها وارد شود. این شرایط برای طراحی فرآیندهای صنعتی مانند جداکردن گازها مهم هستند.
- یوتیلیتی (Utility): منابع و خدماتی که برای پشتیبانی از عملیات فرآیندی به‌کار می‌روند، مانند آب، بخار، برق و هوا فشرده.
- میدان گازی (Gas Field): منطقه‌ای است که در آن ذخایر طبیعی گاز یافت می‌شود. استخراج گاز از این میدان‌ها نیاز به تکنیک‌های خاصی دارد، از جمله حفاری، تصفیه، و فرآوری گاز.
- تزریق گاز (Gas Injection): فرآیندی که در آن گاز به مخزن نفتی یا گازی تزریق می‌شود تا فشار مخزن را افزایش دهد و میزان استخراج نفت یا گاز را بهبود بخشد.
- خزش (Creep): تغییر تدریجی در ابعاد یا شکل ماده در نتیجه فشار یا بار دائمی. در صنعت نفت، این پدیده می‌تواند در لوله‌ها یا سازه‌های زیرسطحی رخ دهد.
- یونیزاسیون (Ionization): فرآیندی که در آن مولکول‌ها یا اتم‌ها از طریق فرایندهای شیمیایی یا فیزیکی به یون‌های بار مثبت یا منفی تبدیل می‌شوند. این فرآیند می‌تواند در سیستم‌های پالایش نفت و گاز رخ دهد.
- حلال (Solvent): ماده‌ای است که می‌تواند دیگر مواد را در خود حل کند. در صنعت پتروشیمی، حلال‌ها برای استخراج و تصفیه مواد مختلف از جمله نفت و گاز استفاده می‌شوند.
