سید مرتضی، مشهور به علمالهدی، از برجستهترین عالمان امامیه در سدههای چهارم و پنجم هجری است. نام کامل وی علی بن حسین بن موسی طاهر بن محمد بن موسی بن ابراهیم، از نوادگان امام موسی کاظم (ع) است. مادر او نیز از سادات علوی و دختر حسین بن احمد بن ناصر الحق بود. کنیهی وی ابوالقاسم و دارای القاب متعددی همچون علمالهدی، ذوالمجدین، شریف مرتضی و سید مرتضی است. وجه تسمیهی لقب علمالهدی به خواب وزیر خلیفه عباسی، ابوسعید محمد بن حسین، بازمیگردد که در آن، امیرالمؤمنین علی (ع) را دید که به علمالهدی اشاره به علی بن حسین موسوی امر به دعا برای شفای وزیر کرد. پس از بهبودی، این جریان به خلیفه گزارش شد و او رسماً این لقب را برای سید مرتضی به رسمیت شناخت.
وی از نظر علمی، شخصیتی کمنظیر و جامعالعلوم بود و در حوزههای مختلفی چون علوم عقلی و نقلی، کلام، فلسفه، فقه، اصول، تفسیر، حدیث، رجال، ادبیات عرب، نحو، لغت و نیز شعر و خطابه، صاحبسبک و اثر بود. او حدود سی سال متولی مناصب مهمی همچون امیرالحاج، نقیبالاشراف و قاضیالقضات بغداد بود. علامه حلی در کتاب الخلاصة از او به عنوان رکن امامیه و معلم آنان یاد کرده و تأکید نموده که آثارش همواره مورد مراجعه و استفادهی پیروان مذهب امامیه است.
سید مرتضی از نظر اخلاقی، فردی کریم، باشهامت و بسیار ثروتمند بود؛ بهگونهای که در سفر حج، از بغداد تا مکه، در املاک شخصی خود اقامت میکرد. او روستاهایی را وقف تأمین کاغذ برای طلاب فقه کرده بود. نقل است که مبلغی معادل هشتاد تا صد هزار تومان از اموال شخصی خود پیشنهاد کرد تا مذهب شیعه به عنوان مذهب پنجم رسمی شناخته شود، اما این طرح به دلیل عدم همراهی سایر شیعیان محقق نشد. پس از وفات او، کتابهایش که گفته میشود هشتاد هزار جلد بوده به مبلغ سی هزار دینار قیمتگذاری شد. لقب «ثمانینی» نیز به دلیل منسوبات هشتادگانهاش از جمله هشتاد قریه، هشتاد سال عمر و هشتاد هزار کتاب به او داده شد.
