جانوسیار نامی است که در شاهنامه به بسوس اطلاق می‌شود، فردی که در تاریخ با نام سلطنتی اردشیر پنجم شناخته می‌شود. بسوس یکی از سرداران داریوش سوم و شاهنشاه خودخوانده هخامنشی در دوران بین ۳۳۰ تا ۳۲۹ پیش از میلاد بود.
پیشینه تاریخی
بسوس از خاندان هخامنشی و برادرزاده داریوش سوم بود و در زمان سلطنت او به عنوان ساتراپ باختر منصوب شد. پس از کشته شدن داریوش سوم، او به قدرت رسید و تلاش کرد که بخش شرقی امپراتوری هخامنشی را در برابر تهاجم اسکندر مقدونی حفظ کند. اما قلمرو او به سرعت شروع به فروپاشی کرد و او در نهایت مجبور به فرار به سغد شد، جایی که افسرانش او را دستگیر کردند و به اسکندر تسلیم کردند. بسوس در هگمتانه اعدام شد.
سرگذشت
بسوس پس از شکست در نبرد ایسوس و سپس نبرد گوگمل، که در آن در کنار داریوش سوم می‌جنگید، به توطئه علیه او پرداخت و سرانجام داریوش را دستگیر کرد. پس از این دستگیری و کشتن داریوش، او خود را شاهنشاه هخامنشی نامید و در پاییز ۳۳۰ پیش از میلاد در بلخ بر تخت نشست. اما امپراتوری بسوس به سرعت متلاشی شد. پس از شکست یکی از فرماندهان او، بسوس تصمیم به فرار گرفت و در نهایت توسط نیروهای مقدونی دستگیر و به اسکندر تحویل داده شد.
مجازات
بسوس به دستور اسکندر به طور وحشیانه‌ای اعدام شد. ابتدا در حضور مردم شلاق خورد و سپس گوش و بینی او را بریدند و سرانجام او را در هگمتانه به قتل رساندند.
در ادبیات فارسی
در شاهنامه، جانوسیار به عنوان شخصیتی توصیف شده است که در شرایط ناامیدکننده‌ای به داریوش سوم خیانت کرده و او را به قتل می‌رساند. در نهایت، جانوسیار و همکارش ماهیار به دست اسکندر اعدام می‌شوند.
