خورموج، شهری تاریخی و مرکز شهرستان دشتی در استان بوشهر، جنوب ایران است. این شهر در فاصله حدود ۵۵ کیلومتری جنوب شرق بندر بوشهر و در میانه استان بوشهر واقع شده است. این منطقه در موقعیت جغرافیایی ۲۸°۳۹′۱۵" شمالی و ۵۱°۲۲′۴۸″ شرقی قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۷۰ متر است و مساحت شهر به ۹۶۴ هکتار میرسد. آب و هوای این منطقه گرم و خشک است، با دمایی که در طول سال از ۳- تا ۴۳ درجه متغیر است و میزان بارندگی بین ۲۰۰ تا ۲۸۵ میلیمتر متفاوت است. این شهر یکی از مهمترین مراکز منطقه تاریخی، فرهنگی و قومی دشتی قدیم است. محل اسکان اهالی قدیم در نخلستانها و در کنار باغات، واقع در غرب خورموج کنونی بوده است. آثار تاریخی مانند قلعه محمدخان دشتی، قلعه دختر، عمارت شیرینه، مسجد جامع و آتشکده خورموج گواهی بر قدمت و تاریخ غنی این منطقه دارند. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۹، جمعیت این شهر حدود ۶۰٬۹۴۲ نفر بوده است. مردم این شهر به زبان فارسی جنوبی و گویش دشتی خورموجی صحبت میکنند.
خورموج
لغت نامه دهخدا
خورموج. [ خوَرْ / خُرْ ] ( اِخ ) نام یکی از بخشهای شهرستان بوشهر است بحدود و مشخصات زیر: شمال اهرم، باختر و جنوب خلیج فارس، جنوب خاوری کنگان، خاور شهرستان فیروزآباد. این بخش تقریباً در مرکز شهرستان واقع و هوای آن در منطقه ساحلی گرم و مرطوب و در نقاط مرکزی گرم و خشک و در قسمتهای خاوری که کوهستانی است گرم و معتدل است. آب مشروبی و زراعی آن از چشمه سارها و چاه و معدودی قنوات تأمین می گردد. محصولات آن غلات، خرما، تنباکو، جزئی برنج و شغل اهالی زراعت و باغبانی و کسب ودر قسمتهای ساحلی صید ماهی و باربری دریایی است. صنعت معموله آنجا عبا و گلیم بافی است. بدانجا 9 دهستان بنام حومه، بوشکان، شنبه، کاکی، لاور، کبکان، چغاپور، بردحون و ریز وجود دارد. قراء آن 160 و سکنه آن 44000 تن می باشد. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 7 ).
خورموج. [ خُرْ ] ( اِخ ) دهی است از دهستان حومه بخش خورموج شهرستان بوشهر بحدود و مشخصات زیر: شمال بخش اهرم، باختر ارتفاعات مند و تنگستان، خاور ارتفاعات دهستان خاویز و ارتفاعات لاور، رئیس غلام، جنوب دهستان چغاپور. این دهستان در شمال باختری بخش واقع و هوای آن گرم و آب مشروب آن از قنات و چاه و زراعت آن دیمی است. محصولات خورموج عبارتند از: غلات و خرما و تنباکو. شغل اهالی زراعت و باغبانی و کسب از صنایع دستی عبابافی است. این بخش خورموج از 22 آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده و تعداد نفوس آن در حدود 16000 تن و قراءمهم عبارت از خُرْدرازی، فقیه حسنان، کلل، حیدری و لاور و رئیس غلام است. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 7 ).
خورموج. [ خُرْ ] ( اِخ ) قصبه مرکزی بخش خورموج از شهرستان بوشهر است با مختصات جغرافیایی زیر: طول 51 درجه و 22 دقیقه و عرض 28 درجه و 39 دقیقه و ارتفاع آن از سطح دریا 55 متر. این قصبه در 82هزارگزی جنوب خاوری بوشهر و 28هزارگزی جنوب اهرم و 137هزارگزی شمال باختری کنگان کنار راه عمومی بوشهر به کنگان ( از راه کاکی ) واقع است. هوای آن گرم و آب مشروب آن از قنات و چاه است. سکنه این قصبه 2677 تن می باشد. شغل اهالی زراعت و پیله وری و صنعت دستی معمولاً عبابافی. در حدود 14 باب دکان و یک باب دبستان دارد. ادارات دولتی آن بخشداری، پست، ژاندارمری، بهداری، دخانیات، دارائی و آمار است. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 7 ).