حدود و قصاص و دیات

[ویکی نور] حدود و قصاص و دیات تألیف مولی محمد باقر بن محمد تقی معروف به مجلسی دوم
و لکم فی القصاص حیاة یا اولی الالباب راه و روش مکتب انبیاء ابلاغ تعالیم آسمانی، و آشنا نمودن انسان به برنامه های الهی، و دور نمودن و بر حذر داشتن آنها از هواهای نفسانی بوده است.
انبیاء الهی متفقا منشأ تمام آلودگیها و انحرافها، و علت همۀ مشکلات را پیروی از مشتهیات و خواهشهای نفس می دانند.
سعادت و تکامل انسان و جامعه در مکتب انبیاء، مخصوصا اسلام از دو راه پیش بینی شده است:
قصاص و کیفر و مجازات مجرم در میان عرب قبل از اسلام فقط از راه قتل صورت می گرفت، و هیچ گونه حد و حدودی در کار نبود، و صرفا بستگی به قوت و ضعف طرف داشت،گاهی فردی را عوض دیگری می کشتند، و گاهی ده نفر،یا قبیله ای را مقابل یک نفر از بین می بردند، ولی اسلام که در هر موضوع واقع را در نظر می گیرد، نه هم چون یهود تنها بر قصاص تکیه می کند، و نه مانند مسیحیان فقط راه عفو، و یا دیه را ملتزم می شود،زیرا در شرائطی ممکن است الزام به قصاص تولید مفاسدی کند، و حتمی بودن آن در این صورت خلاف عقل است، نظیر آن که قاتل برادر مقتول،یا پیوند دیگری با وی داشته باشد،در این موارد اجبار بر قصاص علاوه بر غم و اندوهی که نصیب فامیل از ناحیۀ مقتول شده،داغ دیگری باید از ناحیۀ قصاص متحمل شوند.بدین سبب اسلام حد وسطی را انتخاب نموده، نه بکلی قصاص را لغو کرده، و نه راه را در آن منحصر دانسته است، بلکه اجازۀ قصاص داده، و در عین حال عفو و دیه را نیز مجاز شمرده است، و فرموده و ان تعفوا اقرب للتقوی
[ویکی فقه] حدود و قصاص و دیات (کتاب). کتاب حدود و قصاص و دیات تالیف مولی محمد باقر بن محمد تقی معروف به مجلسی دوم است.
و لکم فی القصاص حیاة یا اولی الالباب راه و روش مکتب انبیاء ابلاغ تعالیم آسمانی، و آشنا نمودن انسان به برنامه های الهی، و دور نمودن و بر حذر داشتن آنها از هواهای نفسانی بوده است. انبیاء الهی متفقا منشا تمام آلودگیها و انحرافها، و علت همۀ مشکلات را پیروی از مشتهیات و خواهشهای نفس می دانند. سعادت و تکامل انسان و جامعه در مکتب انبیاء، مخصوصا اسلام از دو راه پیش بینی شده است: ۱- پیشبرد فرهنگ جامعه، و بیان ارزشهای انسانی، و ضرر و زیان کردارهای خلاف. ۲- کیفر و مجازات دنیوی و اخروی، زیرا افراد بشر از جهت پیروی از قوانین جامعه یکسان نبوده، گروهی به قوانین الهی، یا بشری که برای نظم و اداره جامعه قرار داده شده احترام می گذارند، و گروهی بخاطر ترس از مجازات و کیفر از قوانین خلاف نمی کنند، در این میان افرادی وجود دارند که قوانین جامعه را هتک نموده، و نسبت به آن بی حرمتی می کنند، با مجازات و کیفر این عده از تکرار جرم جلوگیری شده، و موجب تسلی خاطر انسانهایی که ستم بر آنان روا شده است می شود، و این کیفر سبب می گردد که مجرمین دیگر به خود اجازه ندهند که بهم نوعان خود تعدی و به قانون بی حرمتی نمایند، و هم چنین سبب عبرت دیگران شده که فکر تجاوز و خلاف قانون نکنند. 
قانون قصاص در اسلام
قصاص و کیفر و مجازات مجرم در میان عرب قبل از اسلام فقط از راه قتل صورت می گرفت، و هیچ گونه حد و حدودی در کار نبود، و صرفا بستگی به قوت و ضعف طرف داشت، گاهی فردی را عوض دیگری می کشتند، و گاهی ده نفر، یا قبیله ای را مقابل یک نفر از بین می بردند، ولی اسلام که در هر موضوع واقع را در نظر می گیرد، نه هم چون یهود تنها بر قصاص تکیه می کند، و نه مانند مسیحیان فقط راه عفو، و یا دیه را ملتزم می شود، زیرا در شرائطی ممکن است الزام به قصاص تولید مفاسدی کند، و حتمی بودن آن در این صورت خلاف عقل است، نظیر آن که قاتل برادر مقتول، یا پیوند دیگری با وی داشته باشد، در این موارد اجبار بر قصاص علاوه بر غم و اندوهی که نصیب فامیل از ناحیۀ مقتول شده، داغ دیگری باید از ناحیۀ قصاص متحمل شوند. بدین سبب اسلام حد وسطی را انتخاب نموده، نه بکلی قصاص را لغو کرده، و نه راه را در آن منحصر دانسته است، بلکه اجازۀ قصاص داده، و در عین حال عفو و دیه را نیز مجاز شمرده است، و فرموده: و ان تعفوا اقرب للتقویدر عین حال مساوات بین قاتل و مقتول را شرط نموده، و آزاد را مقابل آزاد، و بنده را مقابل بنده، و زن را مقابل زن قرار داده است. 
مقدمه مولف
کتاب حاضر مشتمل بر کتاب قصاص و حدود و دیات می باشد، و در آنها احکام الهی که مربوط به مجرمین است بیان می شود. مؤلف درباره کتاب می نویسد:... چون حق تعالی نوع بشر را مدنی بالطبع، و محتاج به یک دیگر آفریده، و غالبا معاملات و معاشرات سبب حدوث مشاجرات و منازعات می شود، و منتهی بقتل نفوس و نهب اموال، و حدوث جراحات می گردد. و ایضا نفوس اکثر ایشان مائل است به متابعت لذات، و تحصیل مشتهیات، و اگر زاجری و مانعی نباشد، در عرض و اموال یک دیگر تصرف می نمایند، و منتهی بانواع فساد می گردد. و لهذا جناب مقدس ایزدی تعالی شانه در شریعت مقدسۀ نبوی -صلی الله علیه و آله وسلّم - برای انتظام امور عباد، و دفع فتنه و فساد، از قطان به وادی و بلاد، احکام حدود و قصاص و دیات مقرر فرمود، که زاجر نفوس شریره از ارتکاب فتنه و فساد، و داعی ایشان به سلوک طریق صلاح و سداد بوده باشد. و چون اکثر احکام مباحث مذکوره از جملۀ غوامض مسائل فقه است، و در غالب آنها اختلاف بسیار میان فقهاء رضوان الله علیهم است، لهذا فقیر بامر من یجب امتثال امره متع الله المسلمین ببقائه، احکام مزبوره را در این رساله بلغت فارسی ایراد می نمایم، که نفعش اعم، و فایده اش اتم بوده باشد.