غلام خلیل

غلام‌خلیل، با نام کامل احمد بن محمد بن غالب بصری باهلی، کنیه‌اش ابوعبدالله و شهرتیافته به غلام‌خلیل، از محدثان مشهور عامه در سده‌های سوم هجری بود. وی اهل بصره و از خاندان باهلی به شمار می‌رفت و در فن حدیث‌نویسی و روایت‌گری فعال بود. اگرچه برخی از صاحب‌نظران علوم حدیث، او را در نقل روایات ضعیف دانسته‌اند، اما در عین حال، از او به عنوان فردی فصیح و بلیغ یاد شده است. غلام‌خلیل نهایتاً در سال ۲۷۵ هجری قمری در بغداد درگذشت.

همچنین، عبدالله بن احمد بن غلاب بن خالد بن فراس باهلی، که او نیز به غلام‌خلیل معروف است، از عارفان و متصوفه برجسته روزگار خود محسوب می‌شود. از وی آثاری ارزشمند در زمینه عرفان عملی و اخلاق اسلامی بر جای مانده که از جمله آن‌ها می‌توان به کتاب‌های الدعاء، الانقطاع الی الله تعالی جل اسمه، الصلوة و المواعظ اشاره کرد. این آثار نشان‌دهنده گرایش عمیق وی به مباحث معنوی، نیایش و ارتباط با خداوند است.

با توجه به تشابه اسمی، باید توجه داشت که این دو شخصیت تاریخی اگرچه هر دو با عنوان غلام‌خلیل شناخته می‌شوند، ولی هر یک جایگاه جداگانه‌ای در حوزه‌های حدیث و تصوف دارند. اولی بیشتر در حیطه نقل روایت و حدیث فعالیت داشته و دومی به عرفان و تألیف کتاب‌های اخلاقی‌معنوی پرداخته است. این تمایز در بررسی منابع کهن از جمله ریحانة الادب و فهرست ابن‌الندیم به وضوح قابل مشاهده است.

لغت نامه دهخدا

غلام خلیل. [ غ ُ م ِ خ َ ] ( اِخ ) احمدبن محمدبن غالب بصری باهلی، مکنی به ابوعبداﷲ و معروف به غلام خلیل. او از محدثین عامه و فصیح بود. بعضی از اهل فن او را ضعیف الحدیث شمرده اند. وی به سال 275 هَ. ق. در بغداد درگذشت. ( از ریحانة الادب ج 3 ص 161 ).
غلام خلیل. [ غ ُ م ِ خ َ ] ( اِخ ) عبداﷲبن احمدبن غلاب بن خالدبن فراس باهلی. او یکی از متصوفه بود. او راست: کتاب الدعاء، کتاب الانقطاع الی اﷲ تعالی جل اسمه، کتاب الصلوة و کتاب المواعظ. ( از فهرست ابن الندیم ).