تور

تور. [ ت َ وَ ] ( اِ ) تبر هیزم شکنی را گویند، چه در فارسی «با» به «واو» و برعکس تبدیل می یابد. ( برهان ) ( آنندراج ). تبری که بدان هیزم شکنند. ( ناظم الاطباء ). تبر. الفاس.تور لگام. ( السامی فی الاسامی ). خرت؛ سوراخ انگشتری و سوراخ تور و آن ِ بیل و جز آن. ( مهذب الاسماء از یادداشت بخط مرحوم دهخدا ).
تور. ( ص ) تیره. تاریک. ( فرهنگ فارسی معین ): 
آن کس که داشت آنچه نداری تو، او کجاست 
کار چو تار او همه آشفته گشت و تور.ناصرخسرو.
تور. ( ص، اِ ) گیاهی باشد ترش مزه که آن را در آش ها کنند. ( برهان ). گیاهی است ترش مزه، که آن را ترشه نیز گویند و در آشها کنند. ( فرهنگ رشیدی ) ( از فرهنگ جهانگیری ). گیاهی ترش که در آش کنند. ( ناظم الاطباء ). نام گیاهی است ترش مزه. ( غیاث اللغات ) ( الفاظ الادویه ). || دلاور و پهلوان و بهادر. ( برهان ). گرد و پهلوان و دلاور. ( فرهنگ جهانگیری ). شجاع و بهادر. ( فرهنگ رشیدی ). پهلوان و بهادر. ( غیاث اللغات ). پهلوان دلیر بی باک و بهادر. ( ناظم الاطباء ). غازی. ( برهان ). پهلوان و گُرد و دلیر. ( انجمن آرا ) ( آنندراج ). در اوستا توره به هیأت صفت نام قوم تورانی است «توایریا» نیز صفت است؛ یعنی متعلق به توران، تورانی. کلمه توره را به معنی دلیر و پهلوان گرفته اند چنانکه در سانسکریت نیز به همین معنی آمده. در فرهنگهای پارسی هم به معنی دلاور وپهلوان آمده... ( حاشیه برهان چ معین ): 
هیچ توری را نفرماید خرد پیکار تو 
ور بفرماید بخاک اندر شود مستور تور.قطران ( از فرهنگ جهانگیری ). || تفحص کردن و تجسس نمودن. ( برهان ). جستن و تفحص. ( فرهنگ جهانگیری ). به معنی جستجو و تفحص، یوز است نه تور. ( فرهنگ رشیدی ). و اینکه در جهانگیری به معنی جستجو آورده و توریدن را مصدر آن گرفته ظن غالب است که یوزیدن را به تصحیف خوانده باشد، چه یوزیدن به معنی جستجو کردن آمده. ( انجمن آرا ) ( آنندراج ). پرسش واستفسار و تلاش و تفحص و تجسس. ( ناظم الاطباء ). || وحشت و رمیدن و تولیدن؛ یعنی به طرفی رفتن ودور شدن باشد. ( برهان ). به معنی رم آمده و توریدن به معنی رمیدن بود و آن را تولیدن نیز گویند. ( فرهنگ جهانگیری ). شورش و وحشت و توریدن مصدر آن. ( فرهنگ رشیدی ). پس کشیدگی و فرار و هزیمت. ( ناظم الاطباء ). || در مازندران به معنی خشمگین و عبوس و در تهران، وحشی، متوحش، ناآموخته، بی تجربه، ناآزموده: تورشدن کبوتر، تور شدن باز. کبوتر تور شد. کبوتر را تور کردی. این پسر، تور است؛ یعنی آداب و رسوم نداند. ( از یادداشت های به خط مرحوم دهخدا ). معنی اصلی تور چنین چیزی است ( دلاور و دلیر... ) ولی چون تورانیان دشمن ایران بوده اند بعدها از این کلمه معنی دیوانه و وحشی اراده کرده اند چنانکه در لهجه کردی و گیلکی به همین معنی استعمال میشود. ( حاشیه برهان چ معین ). دیوانه در لهجه کردی و گیلکی. ( یسنا ص 53 ). || اسب توسن و ناآرام، در پارس بسیار استعمال کرده اند. ( انجمن آرا ) ( آنندراج ). || معشوق و مطلوب هرجائی را نیز گویند. ( برهان ). معشوق. ( ناظم الاطباء ):

تور (اساطیر، ۱)(Tyr)
در اساطیر اسکاندیناوی و تیوتونی۱، خدا۲ی جنگ. آنگلوساکسون۳ ها او را تیو۴ می نامیدند و واژۀ انگلیسی تیوزدی (سه شنبه) از نام او گرفته شده است. تور از اِسیر۵ها (خدایان جنگاور) بود. هنگامی که هیولایی به نام فنریس ولف۶، فرزند غول ـ خدا۷یی به نام لوکی۸، به زنجیر ناگسستنی سحر آمیزی بسته می شد، تور دست راستش را گرو گذاشت و شرکت در جنگ را مشروط به آن کرد که یکی از خدایان دستی در دهانش بگذارد. در راگناروک۹، جنگ نهایی بین خدایان و نیروهای شیطان، قرار بود که او گارم۱۰، سگ نگهبان غاری منتهی به جهان زیرین را بکُشد، اما از زخم مهلکی که در آن جنگ برداشت جان به در نبرد. تور احتمالاً در آغاز خدای آسمان بود و نامش با نام زئوس۱۱ ریشۀ مشترک داشت، اما رومیان او را با مارس۱۲ همانند می دانستند؛ کلمۀ تیوزدی انگلیسی با مارتیس دیئس۱۳ لاتینی (روزمارس) و ماردی۱۴ فرانسوی (روزمارس) هم ریشه است.
تور (اخترشناسی). تور (اخترشناسی)(Reticulum)
(یا: شبکه) صورت فلکی کوچک نیمکرۀ جنوبی آسمان، به شکل شبکه یا تور. این صورت فلکی در چشمیِ ـ تلسکوپ به صورت شبکه ای از خطوط دیده می شود.
تور (شاهنامه). در شاهنامۀ فردوسی، یکی از سه پسر فرِیدون است. هنگامی که فریدون کشور خود را میان وی و دو پسر دیگرش، ایرج و سلم، تقسیم کرد، توران و چین سهم تور شد. تور، ناخشنود از سهم خویش، با همدستی برادر بزرگ خود، سلم، ایرج را کشت. سپس با کشته شدن تور به دست منوچهر نوۀ ایرج، جنگ های ایران و توران آغاز شد. این جنگ ها، که سال های بسیار دوام یافت، از داستان های بخش اساطیری شاهنامۀ فردوسی است.
تور (مقیاس). تور (مقیاس)(torr)
یکای فشار، برابر با۷۶۰/۱ اتمسفر۱. بیشتر در فناوری خلأ زیاد۲ به کار می رود. یک تور معادل۱۳۳.۳۲۲ پاسکال۳ است و در کاربردهای علمی مانند میلی متر جیوه۴ به کار می رود. این یکا را به افتخار فیزیک دان ایتالیایی، اوانجلیستا توریچلی۵، نام گذاری کرده اند.