روستای خُلوص، از توابع دهستان هرنگ در بخش کوخردهرنگ شهرستان بستک استان هرمزگان، یکی از سکونتگاههای منحصربهفرد این منطقه بهشمار میرود. ویژگی متمایزکننده این آبادی در مقایسه با دیگر نقاط شهرستان، زبان خاص و کمشناختهای است که مردمان محلی به آن تکلم میکنند. این زبان، دارای ساختاری متفاوت از فارسی و دستور زبانی ویژه است که تلفظ و یادگیری آن را برای غیربومیان دشوار میسازد. اهمیت این زبان تا حدی است که موضوع پژوهشهای دانشگاهی در داخل و خارج از کشور قرار گرفته و بر اساس مطالعات انجامشده، شباهت فراوانی با زبان «جدگالی» در مناطق اطراف چابهار دارد.
موقعیت جغرافیایی روستای خُلوص به این شرح است: از شمال به کوه گچ بستک و رشتهکوه ناخ، از جنوب به صحرای خلوص و رودخانه مهران، از غرب به گتاو و کاشنو و از شرق به هرنگ محدود میشود. ساکنان این روستا همچون اهالی روستای گتاو، از نژاد هندی بوده و به زبان هندی سخن میگویند. گفته میشود این گروههای قومی سالها پیش از هندوستان به این منطقه کوچ کرده و در خُلوص ساکن شدهاند. بر اساس روایتهای محلی، مهاجرت آنان به دوران پیش از اسلام بازمیگردد و پس از گسترش اسلام در منطقه، همچون دیگر ساکنان اقلیم فارس به این دین گرویدهاند. با وجود گذشت قرنها، آنان زبان مادری خود را حفظ کرده و نهتنها در میان خود بدان صحبت میکنند، بلکه آن را به نسلهای بعد نیز آموزش میدهند. البته ساکنان به زبان فارسی با لهجه محلی نیز مسلط بوده و برای ارتباط با دیگران از آن استفاده میکنند.
شواهد باستانشناسی از جمله قناتهای زیرزمینی، دخمههای قدیمی کندهشده در کوههای اطراف و سفالهای یافتشده در دشت خلوص، گواهی بر پیشینه کهن این سکونتگاه هستند که به دوران پیش از اسلام میرسد. به مرور زمان، محل سکونت مردم از دشت به کوهپایهها انتقال یافته که نشاندهنده تغییر معیشت از زندگی کشاورزی در دشت به شیوهای مبتنی بر دامپروری و کشاورزی در کوهپایه است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت این روستا ۱٬۱۲۳ نفر در قالب ۲۸۹ خانوار ثبت شده است.
