جزیه، اصطلاحی در فقه اسلامی است که به مالیات سالیان های اطلاق میشود که از اهل ذمه، اتباع غیرمسلمان ساکن در قلمرو حکومت اسلامی که در پناه حکومت زندگی می‌کنند، گرفته میشود. این مالیات به‌عنوان یکی از منابع درآمدی حکومت و در عین حال نمادی از تبعیت سیاسی و تضمین امنیت جانی و مالی اهل ذمه محسوب می‌گردید.
از منظر لغوی، درباره‌ی ریشه‌شناسی واژه‌ی جزیه دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. عمدۀ علما و لغت‌شناسان عرب، آن را مشتق از مادّه‌ی جَزْی در زبان عربی می‌دانند که به معنای چیزی که کفایت می‌کند یا پاداش و جزا است. این معنا با کارکرد جزیه که به‌منزله‌ی مالیاتی بود که در برابر کفایت از خدمت سربازی و تأمین امنیت از سوی حکومت اسلامی پرداخت می‌شد، ارتباط مفهومی دارد. در مقابل، برخی پژوهندگان بر این باورند که این واژه، معرّب گِزیت فارسی میانه است که به معنای مالیات، خراج و باج به کار می‌رفته است. همچنین فرضیه‌هایی مبنی بر احتمال اشتقاق آن از ریشه‌هایی در زبان‌های آرامی یا سریانی نیز مطرح شده است.
در مجموع، واژه‌ی جزیه، صرف‌نظر از خاستگاه دقیق لغوی آن، در متون فقهی و تاریخی اسلام به‌صورت کاملاً مشخصی به این نوع مالیات ویژه اطلاق شده و جایگاه مهمی در نظام مالی و اجتماعی حکومت‌های دوران اسلامی داشته است. پرداخت این مالیات، شرایط خاص خود را داشت و معمولاً از مردان بالغ، عاقل و توانمند مالی اخذ می‌گردید و زنان، کودکان، سالخوردگان، بیماران و تهیدستان از پرداخت آن معاف بودند.
