جانور

جاندار، ذیروح، موجود زنده که قادربرحرکت ارادی، باشد، بیشتر درباره حیوان اطلاق می شود
( صفت اسم ) ۱- جان دار ذوحیات. ۲- حیوان. جمع جانوران.

جانور (animal)
هر عضو از سلسله جانوران و یکی از گروه های اصلی موجودات زنده. به علم مطالعه و بررسی آن جانورشناسی می گویند. جانوران همه پریاخته ای۱ و دگرخوار یا هتروتروف۲ اند. انرژی خود را از موادی آلی به دست می آورند که سایر موجودات تولید کرده اند. یاخته های یوکاریوت۳ دارند و بر خلاف گیاهان که دیوارۀ یاخته ای ضخیم دارند، یاخته با یک غشای یاخته ای نازک احاطه شده است. اغلب جانوران حداقل در قسمتی از چرخۀ زندگی شان قادر به حرکت اند. در گذشته، متداول بود که پیش زیان۴ تک یاخته۵ را جزو جانوران قرار می دادند، اما امروزه آن ها را به همراه گیاهان تک یاخته ای جزو آغازیان۶ طبقه بندی می کنند. بنابراین، همۀ جانوران پریاخته اند. سن قدیمی ترین جانوران خشکی شناسایی شده به ۴۴۰ میلیون سال قبل برمی گردد. بقایای قدیمی ترین جانوران در ماسه سنگی نزدیک لادلو۷، واقع در شراپشر۸ بریتانیا، یافت شد (۱۹۹۰) و شامل قطعات دو صدپا۹ به طول چند سانتی متر و یک عنکبوت ابتدایی با طولی حدود یک میلی متر بود.تغذیه. جانوران را می توان ازنظر تغذیه۱۰ به سه نوع تقسیم کرد. گیاه خواران۱۱ که گیاه و محصولات گیاهی می خورند، گوشت خواران۱۲ که جانوران دیگر را می خورند، و همه چیز خواران۱۳ که هر دو نوع را می خورند. از آن جایی که تعداد کمی از جانوران قادر به هضم سلولزند، در لولۀ گوارش جانوران گیاه خوار باکتری و پیش زیان هم زیستی برای هضم سلولز وجود دارد و جانور دارای مکانیسم خُردکردن، نظیر دندان های پهن و بزرگی است که پروتوپلاسم گیاه را از یاخته های دارای دیواره سلولزی جدا می کند. گوشت خواران با اندام های حسی پیشرفته، عکس العمل های سریع، و سلاح هایی نظیر دندان های نیش تیز، و چنگال برای شکار و گوشت خواری سازگاری یافته اند. همه چیزخواران هرچه بیابند، و اغلب باقی ماندۀ شکار گوشت خواران، را می خورند. به سبب تنوع غذایی، تنوع دندان و لولۀ گوارش این نوع بیشتر از گیاه خواران و گوشت خواران است. بسیاری از جانوران برای زندگی انگلی سازش یافته اند، روی جانوران یا گیاهان دیگر زندگی می کنند، و صرفاً با جذب مایعات از میزبانشان زندگی می کنند. برخی از جانوران غذا را مستقیماً با یاخته های بدنشان جذب می کنند و بعضی دیگر دستگاه گوارشی دارند که غذا را در بافت های بدن آمادۀ جذب می کند.
حرکت. مکانیسم هایی که موجودات زنده با آن ها حرکت۱۴ می کنند، از پروتوپلاسم روان آمیب تا حرکات پیچیدۀ عضله و استخوان بال پرندۀ در حال پرواز، متفاوت است. حرکت کرم وار، خزیدن، شنا، و جریان داخلی مایعات اغلب با کمک اندامک های یاخته ای کوچکی (مژه۱۵) صورت می گیرد که ضربانی با الگوی منظم دارند. اغلب جانوران بافت های انقباض پذیری دارند که حرکت را تسهیل می کند. افزایش پیچیدگی در دستگاه عضلانی جانوران عالی و اسکلت سخت آن ها قابلیت انعطاف در حرکت را افزایش می دهد.
گردش مواد. عضلات برای انقباض به انرژی نیاز دارند و انرژی با شکست قند حاصل از هضم غذا، معمولاً بر اثر ترکیب قند با اکسیژن، به دست می آید (← تنفس). در جانوران پست (ساده)، قند و اکسیژن از طریق انتشار در بدن به بافت های منقبض شونده می روند. در جانوران عالی، این مواد با دستگاه گردش۱۶ خون و به وسیلۀ عمل تلمبه ای قلب به عضلات منتقل می شوند. در حشرات، اکسیژن از طریق لوله های ظریف پر از هوایی با نام تِراشه (نای)۱۷ منتقل می شود.
دفع. دستگاه گردش خون۱۸ مواد زاید را نیز از یاخته ها دور می کند. این مواد در کلیۀ جانوران عالی از خون جدا می شوند و با غذای هضم نشده دفع۱۹ می شوند. دستگاه های دفعی۲۰ جانوران آبزی نیز مسئول حفظ تعادل مناسب مایعات در این جانوران است. این امر مخصوصاً در موجودات آب های شیرین که با خاصیت اسمزی تمایل به جذب آب دارند، اهمیت دارد.
دستگاه عصبی. حرکت و رفتار جانوران را دستگاه عصبی۲۱ کنترل می کند. تکانه ها از مراکز کنترل، که اغلب به شکل مغز متمرکز شده اند، به ماهیچه ها و غدد گوناگون می روند. همچنان که جانوران تکامل یافته اند، مغزشان پیچیده تر و کنترل عصبی آن ها کامل تر شده است. رفتار۲۲ عکس العمل های ساده تا رفتارهای پیچیدۀ عالی، مثل یادگیری و رفتار هوشمندانه در نخستیان عالی، را دربرمی گیرد. در بسیاری از جانوران، الگوی رفتاری خاص بخش اصلی رفتار جفت یابی۲۳ را تشکیل می دهد.
رنگ و استتار. اغلب جانوران رنگی اند. غالباً رنگ حالتی دفاعی دارد و جانور را استتار۲۴ می کند یا آن را به شکل جانور دیگری که احتمالاً بدمزه یا سمی است درمی آورد. رنگ ممکن است برای ترساندن دشمنان یا رقبا باشد و نقش مهمی در تشخیص جفت دارد. برخی جانوران، نظیر آفتاب پرست، می توانند رنگشان را برای هم رنگ شدن با محیط، به کمک تغییر اندازۀ لکه های رنگی متفاوت در پوست تغییر دهند.