این واژه از ریشه‌ی عربی «رَحَّبَ»، به‌صورت مصدری به‌معنای «مرحبا گفتن» و خوش‌آمد گویی است. این واژه در متون کهن فارسی و فرهنگ‌های لغت، همچون تاج‌المصادر بیهقی، دهار، آنندراج، منتهی‌الارب و ناظم‌الاطباء با همین معنا ثبت شده و بر بیان گرم و پذیرایی از مهمان یا تازه‌وارد دلالت دارد. در متون ادبی و تاریخی فارسی، ترحیب همواره به‌عنوان بخشی از آداب پذیرایی و ابراز احترام به کار رفته است. برای نمونه، در سندبادنامه آمده است: دید بنواخت و تقریب و ترحیب ارزانی داشت» که نشان‌دهنده‌ی ترکیب رفتار محبت‌آمیز، نزدیکی و خوش‌آمدگویی است. همچنین در ترجمه‌ی تاریخ یمینی بر انجام ترتیب و ترحیب و اکرام و انعام به‌عنوان نشانه‌های تکریم و پذیرایی شایسته تأکید شده است.
این مفهوم، در کنار واژه‌هایی مانند تقریب (نزدیک کردن و محبت)، اکرام (احترام گذاشتن) و انعام (بخشش)، نمایانگر فرهنگ غنی مهمان‌نوازی و توجه به شئون اجتماعی در تمدن اسلامی ایرانی است. نمونه‌ی دیگر آن در توصیف استقبال از پسر شاه شار در دربار سلطان آمده است: «پسر او شاه شار به خدمت تخت سلطان آمد و از تقریب و ترحیب بهره‌ی تمام یافت» که برخورداری کامل از نزدیکی و خوش‌آمدگویی را می‌رساند.