زاغ

زاغ. ( اِ ) مرغی باشد که بعربی غراب گویند و آن سیاه میباشد و منقار سرخی دارد. ( برهان قاطع ). غراب.( منتهی الارب ). بر شکل کلاغ کوچک بود که هیچ جای او سفید نباشد و پایهای او سرخ باشد. ( صحاح الفرس ). مرغی سیاه که منقار سرخ دارد و در چشم او دائره ای سفید است. ( آنندراج ). کلاغ. غراب. پسترم. قچل. قژاوه. ( ناظم الاطباء ). مؤلف صبح الاعشی آرد: نوعی کلاغ است کوچک، برنگ سبز لطیف و خوش منظر. گاهی دارای منقار و پاهای سرخ. و این همان است که آن را غراب الزیتون نیز می نامند زیرا زیتون میخورد. ( از صبح الاعشی ج 2 ص 76 ). یکی از اقسام غراب زاغ است که مشهور به غراب الزرع و دارای پیکری است بقدر کبوتر و منقار و پاهای او قرمز می باشد. خوردن گوشت وی مقوی باء است و زهره آن رنگ سفید را جلا می دهد. ( از تذکره ضریر انطاکی ). محقق حلی گوید: زاغ که همان غراب الزرع است حلال است. ( شرایع محقق حلی ). دمیری آرد: از انواع غراب است که غراب الزرع. ( کلاغ دشت ) و غراب الزیتون خوانده می شود و دارای اندامی کوچک و منظری زیبا و ظریف است و منقار و پاهای بعضی از زاغها برنگ قرمز میباشد. و صاحب عجایب المخلوقات که گوید زاغ نام غراب سیاه و بزرگ است اشتباه کرده است. ( از حیوة الحیوان: زاغ ). و در همان کتاب آمده، بیهقی گوید: از حکم شرع درباره خوردن غراب ها پرسیدم او گفت نوع بزرگ و سیاهش را مکروه میدارم و اما خوردن قسم کوچک آن را که زاغ گویند باک نیست - انتهی. از سخنان دمیری برمی آید که زاغ مرادف غراب نیست بلکه قسمی خاص است از آن و متداول میان فارسی زبانان نیز اکنون چنان است که قسم حلال گوشت را زاغ یا کلاغ زاغی و قسم حرام گوشت ( بزرگ و سیاه ) را کلاغ خوانند. رجوع به غراب. کلاغ. زاغ دشتی. و زاغچه شود: 
چنانکه اشتر ابله سوی کنام شده 
ز مکر روبه و زاغ وز گرگ بی خبرا.رودکی.گاو مسکین ز کید دمنه چه دید
وز بد زاغ بوم را چه رسید.رودکی.زاغ سیه بودم یک چند نون 
باز چو غلبه بشدستم دورنگ.منجیک.زاغ بیابان گزید، خود به بیابان سزید
باد بگل بروزید، گل به گل اندر غژید.کسائی.وآن زاغ نگه کن چگونه پرد
مانند یکی قیرگون چلیپا.عماره مروزی.یکی دشت پیمای پرّنده زاغ 
بدیدار و رفتار زاغ و نه زاغ.اسدی ( گرشاسب نامه ).