سمندر

سمندر. [ س َ م َ دَ ] ( اِ ) از یونانی «سالامندرا» در فرانسوی نیز «سالامندر» به معنی فرشته موکل آتش و پنبه کوهی و حیوان معروف است. ( از افادات علامه دهخدا ) ( از حاشیه برهان قاطع چ معین ). نام جانوری است که در آتش متکون میشود. گویند مانند موش بزرگی است و چون از آتش برمی آید، می میرد و بعضی گویند همیشه در آتش نیست گاهی برمی آید و در آن وقت او را میگیرند و از پوست او کلاه و رومال میسازند و چون چرکین میشود در آتش می اندازند، چرکهای او میسوزد و پاک میشود. و بعضی گویند بصورت سوسمار و چلپاسه است از پوست او چتر سازند تا گرمی را نگاهدارد و از موی او جامه بافند و در هوای گرم پوشند محافظت گرما کند؛ و بعضی دیگر گویند بصورت مرغی است. واﷲ اعلم. ( برهان ). جانوری از رده ذوحیاتین های دمدار که خود تیره خاصی را بوجود آورده است. این جانور دارای قدی متوسط و حداکثر 25 سانتیمتر و پوستی تیره رنگ با لکه زرد و تند میباشد. محل سمندر در اماکن نمناک تاریک و غارها و تغذیه وی از حشرات و کرمها است. بدنش نسبتاً فربه است و بدمی استوانه ای شکل ختم میشود. حیوانی است بی آزار ولی ماده ای لزج از پوست وی ترشح میشود که سوزاننده است. سالامند را سالاماندر. ( از فرهنگ فارسی معین ).

سَمَندر (salamander)
دوزیستی دم دار، از راستۀ دم داران. سمندرها گاهی با سوسماران اشتباه گرفته می شوند، اما برخلاف آن ها فاقد فلس یا ناخن اند. سمندرها پوستی نرم یا زگیل دار، و مرطوب دارند. راستۀ دوزیستان دم دار شامل ۳۰۰ گونه است که در نُه خانواده قرار دارند و بیشتر در نیمکرۀ شمالی یافت می شوند. انواع سمندرها عبارت اند از هلبندر، مودپوپی، اولم، واترداگ، سیرنس، سمندر مول، سمندر تاج دار، و سمندرهای بی شُش (سمندرهای غروب، جنگلی، و چشمه ای). سمندرها از حشرات و کرم ها تغذیه، و در آب یا مناطق مرطوب نواحی معتدل شمالی زندگی می کنند. بیشتر در شب تغذیه می کنند و در روز مخفی می شوند. اغلب در زمستان ها به خواب زمستانی می روند. لقاح خارجی یا داخلی است و اغلب در آب رخ می دهد. لاروها دارای آبشش خارجی اند. برخی از سمندرها در شکل لاروی باقی می مانند، هرچند از نظر جنسی بالغ اند و تولیدمثل می کنند؛ به این حالت نئوتنی می گویند. سمندر مکزیکی و سمندر گِلی Necturus maculosus در امریکای شمالی دارای نئوتنی اند. در ۱۹۹۸، پنج گونۀ جدید سمندر در ناحیه گرمسیری شرق مکزیک مرکزی کشف شد. این گونه ها متعلق به جنس Thorius اند که اعضای آن به واسطۀ کوچک بودنشان مشخص می شوند. برخی از این گونه ها کمتر از دو سانتی متر طول دارند. سمندرهایی، ازجمله سمندر آتشین یا خال دار Salamandra salamandra، دارای نشان هایی سیاه در زمینه ای به رنگ زرد روشن، نارنجی یا قرمزند و حدود بیست سانتی متر طول دارند. در قرون وسطا، به غلط تصور می شد که این گونه سمندر نسبت به آتش ایمن است. گونه های دیگر عبارت اند از سمندر غول پیکر ژاپن Andrias japonicus با۱.۵ متر طول، و سمندر مکزیکی Ambyostoma mexicanum. سمندر غول پیکر در ارتفاعات ۲۰۰ تا ۱,۰۰۰ متری شمال و مرکز کیوشو یافت می شود. این گونه ها بزرگ ترین دوزیستان اند. براساس شواهد فسیلی، سمندرهای غول پیکر زمانی در سراسر اروپا فراوان بودند و حداکثر به طول۲.۳ متر می رسیدند. در ایران، پنج گونۀ متفاوت سمندر یافت می شود که عبارت اند از سمندر کوهستانی آذربایجان، سمندر کوهستانی لرستان، سمندر کوهستان کردستان، سمندر آتشین، و سمندر باله دار (تاج دار) جنوبی.