در مهره‌داران، مجموعه‌ای از ساختارهای سخت و استخوانی در دهان هستند که برای گاز گرفتن، جویدن غذا و همچنین دفاع و تهاجم به کار میروند. در انسان، اولین مجموعه دندانها شامل بیست دندان شیری است که از حدود شش ماهگی تا ۲.۵ سالگی ظاهر می‌شوند. دائمی از سن شش سالگی جایگزین شیری می‌شوند و عقل، که سومین آسیای بزرگ هستند، ممکن است تا سن ۲۵ یا ۳۰ سالگی ظاهر نشوند. بزرگسالان معمولاً دارای ۳۲ دندان هستند: دو پیشین، یک نیش، دو آسیای کوچک و سه آسیای بزرگ در هر طرف از هر فک. هر نوع دارای پوششی از مینا است که یک تجمع سخت کلسیمی به شمار می‌رود و زیر آن، لایه‌ای ضخیم از عاج وجود دارد. در مرکز آن، حفره‌ای به نام پولپ قرار دارد که محل استقرار عصب‌ها و رگها است. در پستانداران، ریشه‌هایی دارند که با سیمان احاطه شده و به دیواره‌های حفره‌های موجود در استخوان فک متصل می‌شوند. لثه‌ها گردن آن را می‌پوشانند و تاج دندان، که با مینا پوشیده شده است، بالای خط لثه قرار دارد. از مهم‌ترین بیماری‌های مربوط به آن می‌توان به بی‌نظمی ناشی از نقص یا اختلال در جوانه‌های آن، بیرون آمدن آن ها در محل‌های غیرطبیعی اشاره کرد.
دندان
لغت نامه دهخدا
به خط و آن لب و دندانْش بنگر
که همواره مرا دارند در تاب.فیروز مشرقی.خود غم دندان به که توانم گفتن
زرین گشتم برون سیمین دندان.
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
* دندان آسیا: (زیست شناسی ) دندان های عقب دهان که دارای تاج پهن و ناهموار است. نوع کوچک آن دارای یک ریشه است و بزرگ آن دو یا سه ریشه دارد و تعداد آن ها در هر فک ده عدد است. نوع بزرگ آن را دندان کرسی هم می گویند، طواحن.
* دندان پیش: (زیست شناسی ) دندان های تیز جلو دهان که دو در بالا و دو در پایین قرار دارند، ثنایا.
* دندان تیز کردن: [مجاز]
۱. طمع کردن.
۲. قصد ربودن چیزی کردن.
* دندان داشتن: [قدیمی، مجاز] کینه و دشمنی داشتن نسبت به کسی.
* دندان زدن: (مصدر لازم، مصدر متعدی ) دندان فروبردن به چیزی.
* دندان عقل: (زیست شناسی ) آخرین دندان های آسیا که تعداد آن ها چهار عدد است دو در بالا و دو در پایین و در انتهای ردیف دندان های آسیا می روید.
* دندان نمودن: (مصدر متعدی ) [قدیمی]
۱. ترسانیدن مثل دهان باز کردن و دندان نشان دادن جانور درنده در هنگام حمله.
۲. [مجاز] اظهار قدرت کردن.
* دندان نیش: (زیست شناسی ) چهار دندان نوک تیز که دو در بالا و دو در پایین در کنار دندان های پیش جا دارد، انیاب.
* به دندان بودن: (مصدر لازم ) [مجاز] مناسب بودن، درخور بودن، باب دندان بودن.
فرهنگ فارسی
دانشنامه عمومی
دندان ها دارای ساختاری منظم، کوچک و سفید رنگ هستند. برخی جانوران ازجمله گوشتخواران، از دندان ها برای خوردن گوشت و خرد کردن استخوان شکار یا حتی دفاع از خود استفاده می کنند. ریشهٔ دندان ها را لثه پوشانده است. دندان از جنسِ استخوان نیست، بلکه از چندین بافت مختلف با چگالی و سختی متفاوت ساخته شده است. بافت های سلولی که در نهایت به دندان تبدیل می شوند از اکتودرم نشأت می گیرند. دندان از بخش های مختلفی تشکیل شده است: ( از خارج به داخل ) ۱. مینا ۲. عاج ۳. اتاقک پالپ و پالپ ۴. ریشهٔ دندان که هریک دارای تقسیم بندی های دیگری است. ساختار کلی دندان ها در مهره داران مشابه است، هرچند تفاوت هایی در شکل و موقعیت قرارگیری آن ها وجود دارد. دندان های پستانداران ریشه های عمیقی دارد، این الگو در بعضی ماهی ها و تمساح سانان هم یافت می شود. در اغلب ماهیان، دندان ها به سطح بیرونی استخوان متصل هستند، در حالی که در مارمولک ها دندان ها به یک سمت سطح داخلی فک متصل هستند. در غضروف ماهیان مثل کوسه ها، دندان ها توسط رباط های سخت به حلقه های غضروفی تشکیل دهندهٔ آرواره وصل می شوند. دندان ها ازجمله ویژگی های متمایز ( و طولانی مدت ) گونه های پستانداران هستند. دیرینه شناسان از دندان ها برای شناسایی گونه های فسیلی و تعیین روابط آنها استفاده می کنند. ( بیشتر از دندان نیش که به دلیل داشتن ریشهٔ بلند و ضخیم به مدت طولانی تری در ساکت ( در جای خود ) باقی می ماند. شکل دندان های جانوران بستگی به نوع غذای آن ها دارد.
لاًث
ثال، غذاهای گیاهی به سختی هضم می شود، ز، این ر گیاه خواران دندان های آسیای بزرگ زیادی برای جویدن و آسیاب کردن غذا دارند. از طرف دیگر گوشت خواران به دندان های نیش برای کشتن شکار و پاره کردن گوشت نیاز دارند. پستاندارا دیفی دونت هستند، یعنی دو دسته دندان دارند. در انسان ها، اولین دسته ( دندان های شیری ) معمولاً در حدود ۶ ماهگی ظاهر می شوند، هرچند بعضی نوزادان در هنگام تولد یک یا چند دندان قٔابل رویت دارند که به آن ها دندان های نوزادی می گویند. درآمدن دندان ها به طور طبیعی در حدود ۶ ماهگی می باشد که می تواند دردناک باشد. کانگوروها، فیل ها و گاو دریایی استثناهای پستانداران هستند زی ا پلی فیودونت می باشند. بعضی از حیوانات فقط یک سری دندان دارند ( مونوفیودوت ) د حالی که بعضی دیگر چندین سری دندان دارن ( پلی فیودون ). به عنوان مثال در کوسه ها، هر دو هفته، دندان های جدیدی برای جایگزینی دندان های اییده شده رشد می کند. دندان پیش جوندگان به طور مستمر رشد می کند تا طول دندان ها که در حین جویدن ساییده می شوند نسبتاً ثابت بماند. بیشتر جوندگان مانند موش و خوکچه هندی، خرگوش علاوه بر دندان های پیش، دندان های آسیاشان هم مداوم رشد می کنند.
ویکی واژه
(جانوری): هر یک از اندامهای سخت داخل دهان که برای جویدن، گاز گرفتن، بریدن و مانند آنها بکار می‌رود.
بخش سخت و محکم در دهان جانوران که عمل جویدن را انجام می‌دهد.
ساختار سخت آهکی در دهان بسیاری از جانوران مهره‌دار که به طور کلی برای خوردن به کار می‌رود.
دندان کسی گیر کردن کنایه از: عاشق یا خواهان شدن.
دندان تیز کردن کنایه از: آماده یا خواستار به دست آوردن چیزی شدن.
دندان روی جگر گذاشتن کنایه از: شکیبایی کردن.
دندان کندن (کشیدن):کنایه از: صرف نظر کردن، قطع علاقه کردن.
جملاتی از کلمه دندان
عقد دندانت رشک مروارید وان لب لعل غیرت مرجان
خرد پرور هوشمندان تویی هنرور تویی پیل دندان تویی
که ده چار دیوار گردد خراب ز دندان یک موش آفت فزای
