چینه‌دان

لغت نامه دهخدا

چینه دان. [ ن َ / ن ِ ] ( اِ مرکب ) مرکب از: ( چینه + دان، ظرف ) حوصله مرغانه را گویند. ( برهان ). حوصله مرغان است که دانه در آن جمع شود، و آن را ژاغر نیز گویند. ( آنندراج ) ( انجمن آرا ). علف دان مرغ. جای دانه و خوراک مرغان و آن غیر سنگ دان است. ( یادداشت مؤلف ). زارة. زاورة. ( منتهی الارب ). قونص. حوصل. حوصلا.چیلک دان. کراژ. ( یادداشت مؤلف ). حوصل. حوصلا. غُرغُرَة. غَرغَرَه. نُعنُعَه. نَوطَه. قریة. ( منتهی الارب ). چیلک دان ( در تداول مردم قزوین ). چینه دان میان مری و سنگدان قرار گرفته و در نرم کردن مواد سخت معده را یاری میکند. چینه دان مرغان شکاری، ماکیانها و کبوترها و پرندگان بالارونده مخصوصاً طوطیها غالباً بزرگ میشود. چینه دان کبوترها دو زائده دارد که به هنگام تفرخ تازه تخم ها ( که جوجه ها تازه از تخم برآمده باشند ) ماده پنیری مانندی ترشح میکند که جوجه های نوزاد در روزهای اول زندگی از آن تغذیه میکنند:
طاووس غرابخوار هر دم
گاورس ز چینه دان برانداخت.خاقانی.دون؛ سنگدان مرغ و چینه دان آن. ( منتهی الارب ).
- چینه دان کسی را تکاندن یا چیلک دان کسی را خالی کردن؛ کنایه از زیر پای کسی را کشیدن و مزه دهان کسی را فهمیدن است. تبضﱡض. ( یادداشت مؤلف ).

فرهنگ معین

( ~. )(اِ. ) کیسه مانندی که در امتداد مری اکثر پرندگان قرار دارد و چینه وارد آن می شود.

فرهنگ عمید

کیسه ای که بین حلقوم و معدۀ مرغ قرار دارد و مواد غذایی داخل آن می شود، جاغر، ژاغر، شاغر، کژار، گژار، شکانک.

فرهنگ فارسی

( اسم ) کیسه مانندی که در امتداد مری اکثر پرندگان قرار دارد و چینه وارد آن میشود حوصله ژاغر.
حوصل. مرغانه را گویند. حوصله مرغانست که دانه در آن جمع شود و آنرا ژاغر نیز گویند.

دانشنامه عمومی

چینه دان یا ژاغَر ( به انگلیسی: A crop or a croup or a craw, or ingluvies )، یک برآمدگی یا بخش گسترش یافته ای با دیوارهٔ نازک در کانال دستگاه گوارش است که برای ذخیره سازی غذا قبل از هضم از آن استفاده می شود. این ساختار آناتومیک در انواع گوناگونی از جانداران یافت می شود. این عضو در پرندگان، برخی از دایناسورهای غیر پرنده، و در بی مهرگان که شکم پایان ( حلزون ها ) را هم شامل می شود، کرم های خاکی، زالو، و حشرات دیده می شود.
در زنبورها این عضو برای نگهداری شهد گل به طور موقت استفاده می شود. هنگامی که زنبورها «شیر» شهد را می مکند، آن را در این عضو انبار می کنند..
در سیستم گوارشی یک پرنده، چینه دان یک کیسهٔ گسترش یافته و ماهیچه ای در نزدیکی مری و گلو است. این بخش از دستگاه گوارش؛ اساساً یک بخش بزرگ از مری است. همانند بسیاری دیگر از ارگانیسم هایی که چینه دان دارند، چینه دان برای ذخیره موقت استفاده می شود. همهٔ پرندگان چینه دان ندارند. در کبوتر و فاخته های بزرگسال، چینه دان می تواند برای پرورش جوجه های نوزاد این پرندگان شیر چینه دان تولید کند.
پرندگان لاشه خوار مانند کرکس ها وقتی که به غذای فراوان می رسند، با حرص و ولع خوراک خود را می بلعند، و این سبب برآمدگی چینه دان آن ها می شود. سپس با نشستن، چرت زدن، یا خواب، آن ها به استراحت می پردازند تا غذای خود را هضم کنند.
در رابطه با این واقعیت که غازها چینه دان ندارند سوژه و فرصت وقوع روی دادی گردیده که بسیاری آن را یک داستان کارآگاهی قضایی بزرگِ شرلوک هولمز؛ یا در واقع نویسندهٔ آن، آرتور کانن دویل، ماجرای یاقوت آبی ( The Adventure of the Blue Carbuncle )، می دانند. در «ماجرای یاقوت آبی»، یک جواهر ارزشمند ظاهراً قرار بوده که در چینه دان غاز مخفی شده باشد.

دانشنامه آزاد فارسی

چینه دان (crop)
بخش متسع شدۀ لولۀ گوارش (مری) در پرندگان. دارای دیوارۀ نازکی است و بین مری و معده قرار دارد. این بخش اندام ذخیره ای کارامد، به خصوص در پرندگان دانه خوار، است. چینه دان کبوتر قادر است حدود ۵۰۰ دانۀ غله را ذخیره کند. گوارش در چینه دان با مرطوب ساختن غذا شروع می شود. حشرات و کرم های حلقوی نیز چینه دان دارند.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] چینه دان از اعضای بدن پرندگان است. از آن در باب اطعمه و اشربه سخن گفته اند.
چینه دان محل فراهم آمدن دانه در مری پرندگان است.چینه دان بخشی از مری اکثر پرندگان و برخی جانوران دیگر است که مواد غذایی را ذخیره و نرم می کنند.
احکام چینه دان
برای شناسایی پرنده حلال گوشت از حرام گوشت، در موارد مشکوک، چینه دان داشتن یکی از نشانه های حلال گوشت بودن آن است.